Stanisław Szurlej

Stanisław Szurlej (ur. 21 listopada 1878 w Lutczy, zm. 10 sierpnia 1965 w Londynie) – polski doktor nauk prawnych, adwokat, publicysta, pułkownik audytor Wojska Polskiego.

Stanisław Szurlej

pułkownik audytor
Data i miejsce urodzenia	21 listopada 1878 Lutcza
Data i miejsce śmierci	10 sierpnia 1965 Londyn
Przebieg służby
Lata służby	1914–1921 i 1939–1944
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	Ministerstwo Spraw Wojskowych
Stanowiska	Szef Sądownictwa Wojskowego i Naczelny Prokurator Wojskowy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Odznaczenia

Życiorys

Stanisław Szurlej urodził się 21 listopada 1878 roku w Lutczy w powiecie strzyżowskim jako najmłodsze z sześciorga dzieci grabarza Jana (1828–1902) i Katarzyny z Pańkowskich (1835–1901)^[1][2]. Uczęszczał do szkoły w Lutczy, do gimnazjum w Rzeszowie i do Gimnazjum Wyższego w Sanoku^[3][2]. Był absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1902 doktor nauk prawnych, od 1909 adwokat. W 1910 otworzył we Lwowie kancelarię adwokacką przy ulicy Akademickiej 2. Od 1920 prowadził kancelarię przy Alejach Ujazdowskich 18 w Warszawie^[4][2].

W czasie I wojny światowej służył jako oficer artylerii w armii Austro-Węgier^[5]. W wojnie z bolszewikami dowodził baterią artylerii^[5]. Po jej zakończeniu zweryfikowany został w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów artylerii. Wchodził w skład Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie^[6]. W 1924 był oficerem rezerwy 1 pułku artylerii najcięższej w Warszawie. W 1929 został przeniesiony do pospolitego ruszenia, z zachowaniem przydziału do 1 pan^[7]. Dziesięć lat później zajmował 11. lokatę na liście starszeństwa oficerów pospolitego ruszenia artylerii, pozostawał na ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa-Miasto III i posiadał przydział mobilizacyjny do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I, jako oficer „przewidziany do użycia w czasie wojny”.

W wyborach w 1922 kandydował do Sejmu z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej^[8]. Był członkiem Stronnictwa Narodowego. Działał w środowisku kombatanckim, był prezesem Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej^[9] i jego pierwszym honorowym członkiem^[10]. Reprezentował ZOR RP w zarządzie Legionu Rzeczypospolitej Polskiej, do którego ZOR RP przystąpił na okres kilkunastu miesięcy uchwałą z 18 czerwca 1927 w ramach zjednoczenia prawicowych sił antypiłsudczykowskich^[10]. W 1937 został odznaczony Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. W okresie międzywojennym zdobył sławę i przydomek „złotousty” w wielu głośnych procesach, między innymi jako obrońca generała brygady Michała Żymierskiego w 1927 i Wincentego Witosa w procesie brzeskim oraz jako pełnomocnik rodziny Tadeusza Hołówki w procesie o jego zabójstwo. Był także obrońcą kapitana Mariana Jureckiego, oskarżonego o zabójstwo szwagra, porucznika Aleksandra Głogowskiego, oraz obrońcą porucznika Leona Pruszanowskiego, oskarżonego o zabójstwo porucznika rezerwy, obserwatora Zdzisława Bilażewskiego. Wśród jego klientów byli także Wojciech Korfanty, Stanisław Mackiewicz, Ignacy Paderewski, Stanisław Stroński i milionerka Irena Warden-Cittadini^[3][2]. Według przekazu rodzinnego wygłosił przemówienie powitalne z okazji wizyty Marii Skłodowskiej-Curie w Polsce celem przekazania radu na potrzeby Instytutu Radowego na przełomie lat 20. i 30.^[11]

Pod koniec lat 20. kupił pałac w Słupi pod Jarocinem^[12]. W jego domu Stanisław Piasecki, Adolf Nowaczyński i Stanisław Strzetelski uzgodnili wydawanie od 1935 tygodnika o orientacji narodowo-radykalnej „Prosto z Mostu”. Był także związany z redakcjami dzienników „ABC” i „Wieczór Warszawski” – do wszystkich trzech tytułów wprowadził swoją córkę Stefanię jako publicystkę^[13]. Do jego gości należeli Jan Kiepura, Kornel Makuszyński i pianista Henryk Sztompka^[2].

15 lipca 1939 przemawiał podczas organizowanych przez Stronnictwo Narodowe obchodów rocznicy grunwaldzkiej w sali Stowarzyszenia Techników w Warszawie^[14]. W toku kampanii wrześniowej wyjechał z rodziną do Lublina^[2], a następnie 18 września^[15] ewakuował się wraz z rządem RP do Rumunii, skąd przedostał się do Francji^[5]. 6 listopada 1939 roku minister spraw wojskowych, generał dywizji Władysław Sikorski, mianował go szefem Sądownictwa Wojskowego i Naczelnym Prokuratorem Wojskowym^[16][15]. 20 czerwca 1940 roku został awansowany na pułkownika w korpusie oficerów audytorów^[5]. W ostatnim tygodniu czerwca dotarł po ewakuacji z Francji do Londynu^[17]. Od 24 sierpnia 1940 roku był prezesem-założycielem Stowarzyszenia Prawników Polskich w Zjednoczonym Królestwie^[15]. 28 czerwca 1944 roku został przeniesiony w stan spoczynku^[5].

Po wojnie został współzałożycielem Instytutu im. generała Władysława Sikorskiego w Londynie. Od 1964 roku był jego honorowym członkiem^[18]. Z małżeństwa z Jadwigą z Ciepielowskich, zawartego w 1908 roku, miał córkę Stefanię, zamężną Kossowską – pisarkę i dziennikarkę oraz syna Stanisława – prawnika. Zbigniew Stypułkowski scharakteryzował jego poglądy polityczne jako narodowe, lecz niezależne^[15][2].

Zmarł 10 sierpnia 1965 roku w Londynie. Pochowany na cmentarzu Highgate Cemetery w Londynie.