Stanisławów (gmina 1870–1954)

Stanisławów (do 1870 i 1915–1919 miasto Stanisławów) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1870–1939 w Warszawskiem. Siedzibą władz gminy była osada miejska Stanisławów^[2].

Ten artykuł dotyczy gminy dawnej. Zobacz też: współczesna gmina wiejska.

Stanisławów

gmina wiejska
1870–1915 i 1919–1954[1]
Państwo	Polska
Województwo	1870–1915: gubernia warszawska 1919–1939: województwo warszawskie 1945–1954: województwo warszawskie
Powiat	miński
Siedziba	Stanisławów
Populacja (1921) • liczba ludności	2078
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad 19
brak współrzędnych

Gmina Stanisławów powstała za Królestwa Polskiego – 31 maja 1870^[3] w powiecie mińskim w guberni warszawskiej w związku z utratą praw miejskich przez miasto Stanisławów i przekształceniu jego w wiejską gminę Stanisławów w granicach dotychczasowego miasta^[4].

W 1915 roku niemieckie władze okupacyjne wprowadziły administrację cywilną i przekształciły gminę Stanisławów w miasto, liczące w 1916 roku 2650 mieszkańców;^[5]. Władze polskie nie uznały jednak Stanisławowa za miasto w 1919 roku^[6], przez co gmina stała się ponownie jednostką formalnie wiejską.

W okresie międzywojennym gmina Stanisławów wchodziła w skład powiatu mińskiego w woj. warszawskim. Składała się nadal z samego Stanisławowa i liczyła 2078 mieszkańców^[7].

1 kwietnia 1939 gmina Stanisławów zmieniła charakter z gminy jednoosadowej na gminę wieloosadową po przyłączeniu do niej z powiatu mińskiego:

• większej części zniesionej gminy Ładzyń:
  • położone na południe od Stanisławowa gromady: Borek, Czarna, Lubomin, Ładzyń, Ładzyń Nowy, Mały Stanisławów, Porąb, Sokóle, Szymankowszczyzna, Wólka Wybraniecka, Wólka Konstancja, Wólka Czarnińska i Zalesie,
  • położoną na północ od Stanisławowa eksklawę gminy Ładzyń, obejmującą gromady Rządza i Wólka Piecząca;
• zachodni "ogon" gminy Rudzienko, obejmujący gromadę Ołdakowizna oraz folwark Poręby Leśne z gromady Poręby Nowe^[8].

Po tym zabiegu, gmina Stanisławów nie tylko stała się czterokrotnie większa, lecz otrzymała bardziej wymierny kształt przez zlikwidowanie eksklaw, ogonów i krętych granic (w tym ogon gminy Ładzyń z Prądzewem-Kopaczewem, wrzynający się w głąb gminy Stanisławów)^[9].

Po II wojnie światowej jednostka zachowała przynależność administracyjną. Z gromady Stanisławów wydorębniono dwie nowe – Legacz i Stanisławów-Kolonie, a z gromady Lubomin – nową gromadę Suchowizna. Ponadto 1 lipca 1952 gminę Stanisławów zwiększono o gromady Papiernia i Retków z gminy Międzyleś w powiecie radzymińskim^[10].

I tak, według stanu z dnia 1 lipca 1952 gmina składała się z 19 gromad: Borek, Czarna, Lubomin, Ładzyń, Ładzyń Nowy, Mały Stanisławów, Ołdakowizna, Papiernia, Porąb, Retków, Rządza, Sokóle, Stanisławów, Szymankowszczyzna, Wólka Czarnińska, Wólka-Konstancja, Wólka Piecząca, Wólka Wybraniecka i Zalesie^[11].

Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[12]. Powstała wówczas gromada Stanisławów^[13]. Powstały wówczas gromady: Stanisławów, Ładzyń, Rządza i Pustelnik^[13].

1 stycznia 1973 roku powstała obecna gmina Stanisławów obejmująca w przybliżeniu obszar dawnej gminy Stanisławów po zwiększeniu w latach 1939 i 1952^[14].

Przypisy

1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. warszawskiego; w czasie II wojny światowej poza administracją polską.
2. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
3. 19 maja 1870 wg kalendarza juliańskiego
4. Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 127)
5. Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego
6. Dz.U. z 1919 r. nr 13, poz. 140
7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom I – Województwo Warszawskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
8. Dz.U. z 1939 r. nr 41, poz. 274
9. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
10. Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 177
11. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
12. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
13. Uchwała Nr VI/10/7/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu mińskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67)
14. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312