Spikula nicieni

Spikula^[1][2][3], szczecinka kopulacyjna^[4] (łac. spicula, l.mn. spiculae) – męski narząd rozrodczy występujący u niemal wszystkich gatunków nicieni^[1]. Zwykle obecne są dwie spikule, ale część gatunków ma tylko jedną^[5].

Spikula wysuwająca się z osłonki na końcu ciała samca Eucoleus aerophilus

Spikula wysunięta z osłonki u samca Capillaria plectropomi

Lewa spikula samca Pterygodermatites baiomydis.

Spikula ma postać zesklerotyzowanego ostrza lub igły osadzonej grzbietowo od steku w kieszonce stekowej^[5][1]. Otoczona jest ona przez stożkowatą lub rurkowatą osłonkę, z której może się wysuwać. Za jej wysuwanie i wsuwanie odpowiadają mięśnie spikularne: wysuwacze (łac. musculi spiculi protractores) i cofacze (łac. musculi spiculi retractores). U Aphelenchida przy dosiebnym końcu spikuli występuje wyrostek zwany rostrum, połączony z grzbietową i brzuszną częścią osłonki spikularnej^[5].

Spikula jest narządem kopulacyjnym, ale nasienie nie jest przekazywane bezpośrednio przez nią czy za jej pomocą – przewód wytryskowy ma swe ujście w steku. W czasie kopulacji spikula naprowadzana jest za pomocą wodzidła do wulwy (szpary sromowej) samicy i służy jej rozwarciu^[6][7][1].

Rozmiary, kształt i budowa spikuli ogrywają często istotną rolę w oznaczaniu nicieni^[7].