Spółgłoska drżąca języczkowa dźwięczna

Spółgłoska drżąca języczkowa – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolem [ʀ].

Spółgłoska drżąca języczkowa

Numer IPA	123
ʀ
Jednostka znakowa	ʀ
Unikod	U+0280
UTF-8 (hex)	ca 80
Inne systemy
X-SAMPA	R\
Kirshenbaum	r"
IPA Braille↗	⠔⠗
Przykład
informacje • pomoc
Obraz znaku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji tej spółgłoski:

• modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna
• prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – spółgłoska środkowa
• tylna część języka dotyka języczka – jest to spółgłoska języczkowa
• wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna

Warianty

Opisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:

• wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [ʀʲ]
• przewężenie w gardle, mówimy spółgłosce faryngalizowanej spółgłosce: [ʀˤ]
• zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o labializowanej spółgłosce [ʀʷ]

Przykłady

• w języku francuskim: france [fʀɑ̃s], "Francja" (w niektórych dialektach; najczęstsza jest wymowa [ʁ])
• w języku niemieckim: rot [ʀoːt] "czerwony" (w niektórych dialektach; w innych w tym wyrazie występuje [r] lub [ʁ])
• w języku portugalskim: carro [ˈkaʀu] "samochód" (w wariancie europejskim)

Spółgłoska drżąca języczkowa podniesiona

W dialektach miast Maastricht i Weert języka limburskiego występuje jako fonem (choć nie kontrastujący z [ʀ]) głoska drżąca języczkowa, która w odróżnieniu od [ʀ] cechuje się podniesieniem miejsca artykulacji [ʀ̝] i zwężeniem przestrzeni między językiem a języczkiem przez co przyjmuje charakter głoski szczelinowej. Głoska jest dźwięczna, ale częściowo traci swoją dźwięczność na końcu sylaby^[1][2].

Przypisy

1. Carlos Gussenhoven, Flor Aarts. The dialect of Maastricht. „Journal of the International Phonetic Association”. 29, s. 156, 1999. DOI: 10.1017/S0025100300006526. (ang.).
2. Linda Heijmans, Carlos Gussenhoven. The Dutch dialect of Weert. „Journal of the International Phonetic Association”. 28, s. 108, 1998. DOI: 10.1017/S0025100300006307. (ang.).