Loading AI tools
Skalny nurek (oryg. ang. Rock Diver) – opowiadanie fantastycznonaukowe opublikowane w 1951 r., debiut amerykańskiego pisarza Harry’ego Harrisona.
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | |
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
| Wydawca |
Hillman Periodicals |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego | |
| Wydawca | |
| Przekład | |
Tekst ukazał się w lutowym numerze magazynu „Worlds Beyond” z 1951 r. Opowiadanie miało nosić pierwotnie tytuł I Walk Through Rocks (dosł. pol. Przechodzę przez skały), zmienił je redaktor „Worlds Beyond” Damon Knight, który kupił prawa do publikacji opowiadania za 50 dolarów; utwór za taką samą cenę (inne źródło podaje kwoty 100 i 150 dolarów[1]) kupił też Frederik Pohl do antologii Beyond the End of Time, która ukazała się w 1952 r.[2][3][4][5] Był to literacki debiut Harrisona, który wcześniej był ilustratorem[4][5] (stworzył też ilustrację do tego opowiadania[6]). Harrison napisał, że opowiadanie powstało podczas choroby, która uniemożliwiała mu pracę nad grafiką i celował nią w rynek czytelniczy, którego zainteresowania zdążył zrozumieć jako ilustrator. Pisarstwo okazało się też dla Harrisona bardziej dochodowe niż praca ilustratorska[1].
Opowiadanie było przedrukowane w licznych antologiach i przetłumaczone na inne języki (m.in. rosyjski w 1971 r.[7]). Polski przekład Jana Zakrzewskiego ukazał się w pionierskiej antologii Rakietowe szlaki w 1958 r. Miesięcznik „Problemy” (07/1974) zamieścił utwór w tłumaczeniu Krzysztofa Malinowskiego pod tytułem Przenikacz skał[8].
Przewodnim motywem opowiadania jest podróż pod powierzchnię ziemi[9] w poszukiwaniu cennych surowców[10] z wykorzystaniem fantastycznonaukowej technologii przenikania/przechodzenia przez materię[11]. Harrison napisał, że oparł pomysł na „klasycznej fabule westernu”, w kontekście walk górników o złoża (zob. claim jumping) z ery gorączki złota, ale w wersji SF[12].
Był to jeden z pierwszych utworów fantastycznonaukowych opisujących zjawisko przenikania/przechodzenia przez materię[11] (sam Harrison przyznał, że pomysł na takie urządzenie nie był jego i zainspirował się istniejącymi już utworami fantastycznymi[12]). Algis Budrys w 1967 r. stwierdził, że było to jedno z opowiadań (w kontekście antologii Science Fiction Inventions, w której było przedrukowane), które były „prawdziwie przełomowe w historii SF, w tym szczególnym sensie, że każde z nich albo zapoczątkowało, albo jako pierwsze zaowocowało podstawową ideą technologiczną w tak udanym połączeniu z wartościami fabularnymi, że niemożliwe jest ponowne poruszenie tej idei bez konieczności znalezienia dla niej zupełnie nowych ram"[13]. Podobnie w 1985 r. Jerry Pournelle napisał, że to zjawisko było ciekawym pomysłem, przykuwającym uwagę czytelników fantastyki naukowej[14].
Recenzent Analog Science Fiction and Fact napisał w 1969 r., że jest to „bardzo realistyczna opowieść o górniczych poszukiwaniach i konfliktach we wnętrzu Ziemi. To może być ostateczne rozwinięcie starego pomysłu o człowieku, który może przechodzić przez ściany”[10].
Lech Jęczmyk przytacza opinię, że „jak wielu sądzi” jest to najlepsze opowiadanie Harrisona. O wyjątkowości, jego zdaniem, świadczy pomysł („nie kosmos, nie ocean, ale skorupa ziemska jako teren podboju”) i „wciągający dramat”[15].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
