Skala Kardaszowa

Skala Kardaszowa – klasyfikacja zaawansowania technicznego cywilizacji, zaproponowana przez rosyjskiego astronoma Nikołaja Kardaszowa w 1964 roku i następnie rozwinięta przez innych. Jako kryterium klasyfikacji Kardaszow przyjął ilość energii wykorzystywanej przez daną cywilizację.

Poziomy skali

• Typ I – cywilizacja wykorzystująca pełne zasoby energii, dostępne na jednej planecie^[1]. Szacowany potencjał takiej cywilizacji obejmuje np. znaczny stopień kontroli nad swoją planetą (np. powstrzymywanie trzęsień ziemi, huraganów), kontrolowanie i wykorzystywanie reakcji termojądrowych. W kontekście podobnych cywilizacji można wspomnieć o kolonizacji kosmosu, sondach von Neumanna, satelicie Dysona–Harropa, sferze Bernala, czy osobliwości technologicznej.
• Typ II – cywilizacja wykorzystująca całą energię emitowaną przez gwiazdę centralną^[1]. W kontekście podobnych cywilizacji można wspomnieć o podróżach międzygwiezdnych, pierścieniu Nivena, sferze Dysona, bojowych stacjach kosmicznych zdolnych niszczyć całe planety, czy o superkomputerze Matrioszce. Fizyk Michio Kaku szacuje, że cywilizacja ludzka osiągnie ten poziom w 2800 roku^[2]. Fikcyjne cywilizacje takie jak Zjednoczona Federacja Planet z filmów Star Trek oraz Imperium z gry Warhammer 40,000 są właśnie na etapie drugim.
• Typ III – cywilizacja zdolna do wykorzystania zasobów energii całej galaktyki^[1]. Taka cywilizacja prawdopodobnie włada galaktyką, energię czerpie z milionów gwiazd, a także np. gwiazd neutronowych i czarnych dziur. Michio Kaku uważa, że cywilizacja ludzka osiągnie ten etap za co najmniej około 100 000 lat^[2].

Inne poziomy

• Typ 0 – nie występuje w oryginalnej skali Kardaszowa. Reprezentantem tego typu jest cywilizacja ziemska. Aby zakwalifikować się do tej grupy, inteligentne stworzenia zamieszkujące daną planetę muszą przejawiać podstawowe umiejętności cywilizacyjne, m.in. muszą być w stanie wieść zorganizowane życie miejskie, posiadać pismo, mieć rozwinięty handel, pewien rodzaj organizacji zajmowanego terytorium i być w stanie wznosić monumentalne budowle za pomocą prostych sposobów. Za przykład jednego z pierwszych takich tworów na Ziemi można uznać cywilizację starożytnego Egiptu, kiedy to powstawały miasta, używano pisma (hieroglify), rozwijano handel oraz budowano monumentalne piramidy i różnego typu świątynie. Według niektórych naukowców na obecnym stopniu rozwoju cywilizacji ludzkość jest bliska przejścia do następnego typu. Według Michio Kaku ludzkość osiągnie kolejny poziom cywilizacyjny w 2100 roku^[2].

Kolejne poziomy zostały zaproponowane przez amerykańskiego pisarza fantastyki naukowej Isaaka Asimova.

• Typ IV – cywilizacja zdolna do wykorzystania energii dostępnej w swojej supergromadzie. Taka cywilizacja włada całą supergromadą galaktyk, czerpiąc energię z tysięcy galaktyk. Zdaniem Michio Kaku cywilizacja Q z serialu Star Trek reprezentuje typ IV.
• Typ V – cywilizacja zdolna do wykorzystania energii z całego dostępnego Wszechświata.

Przyjmując istnienie wieloświatów, możliwe jest wyróżnienie dodatkowych poziomów.

• Typ VI – cywilizacja zdolna do wykorzystania energii z wielu wszechświatów. Cywilizacja może zmieniać prawa fizyczne wszechświatów równoległych, a także przemieszczać się między nimi (np. uciec z zapadającego się wszechświata)^[3].
• Typ VII – cywilizacja określana jako „boska”, zdolna do kreacji jednego lub więcej wszechświatów. Ilość otrzymywanej energii jest nieskończona, uzależniona tylko od liczby i rozmiarów stwarzanych wszechświatów. Cywilizację można uznać za nieskończoną, nawet jeśli energia tworzonego nowego wszechświata pochłonie całkowitą energię istniejącego.

Poziomy VI oraz VII w literaturze

Poziomy VI i VII są sporadycznie spotykane w literaturze fantastycznonaukowej; do nielicznych przykładów należy opowiadanie Ostatnie pytanie Isaaca Asimova, a także powieść Ten, który czuwa u wrót Wszechświata Krzysztofa Wiesława Malinowskiego. Pisarzem, który opisuje wiele cywilizacji poziomów VI i VII, jest Stephen Baxter. Cywilizacją VII poziomu jest cywilizacja Konstruktorów opisana w Statkach czasu. Cywilizacją poziomu VI jest z kolei cywilizacja Xeelee, występująca w wielu powieściach cyklu o Xeelee. Także w innych powieściach Baxter wprowadza byty, zdolne do działań odpowiadających cechom cywilizacji typu VI lub VII. Nanawak w książce Adrianny Biełowiec Misja odrodzenie (drugim tomie serii o Kiritianach) jest przedstawicielem VII cywilizacji VII poziomu i opowiada o tym Agrotechowi (człekojaguarowi), na bardzo odległej planecie Tamasul.

Obecny status cywilizacji na Ziemi

Według wzoru zaproponowanego przez amerykańskiego astronoma Carla Sagana, ludzka cywilizacja jest na etapie 0,72 (jest to wartość w skali logarytmicznej), gdyż wykorzystuje 0,16% całkowitej energii, jaka jest dostępna na Ziemi.

Wzór zaproponowany przez Sagana:

${\displaystyle K={\frac {\log _{10}{P}-6}{10}}}$

Wartość K jest kategorią w skali Kardaszowa, a P jest mocą (w watach) wytwarzaną przez cywilizację. Michio Kaku określa ludzką cywilizację jako typ zerowy, który wprawdzie zaczął wykorzystywać zasoby swojej planety, ale nie potrafi ich kontrolować.

Produkcja energii a skala Kardaszowa (od 1900 roku)

Rok	Produkcja energii				Cząstkowa skala Kardaszowa
	EJ/rok	TW	Quad/rok[4]	Mtoe/rok[5]
1900	21	0,67	20	500	0,58
1970	190	6,0	180	4500	0,67
1973	260	8,2	240	6200	0,69
1985	290	9,2	270	6900	0,69
1989	320	10	300	7600	0,70
1993	340	11	320	8100	0,70
1995	360	12	340	8700	0,70
2000	420	13	400	10000	0,71
2004	440	14	420	10600	0,71
2010	510	16	480	12100	0,72
2015	575[6]	18,2	540	13700	0,725
2030 (prognoza)	680	22	650	16300	0,73

Zobacz też

• Równanie Drake’a
• SETI

Przypisy

1. Nikolai Kardashev, 1932-2019. METI International. [dostęp 2019-08-05].
2. Michio Kaku, Wizje, czyli jak nauka zmieni świat w XXI wieku, rozdział „Choreografowie materii, życia i inteligencji”, s. 38., Warszawa 2000, ISBN 83-7255-049-2.
3. Według Michio Kaku miałaby móc tego dokonać cywilizacja typu IV potrafiąca już manipulować kontinuum czasoprzestrzennym, znajdując tym samym zastosowanie praktyczne dla teorii wszystkiego. Michio Kaku, Wizje, czyli jak nauka zmieni świat w XXI wieku, rozdział „Mistrzowie czasu i przestrzeni”, s. 511., Warszawa 2000, ISBN 83-7255-049-2.
4. Quad: biliard BTU.
5. Mtoe: milion ton oleju ekwiwalentnego.
6. EIA – International Energy Outlook 2017. U.S. Energy Information Administration, 2017-09-14. [dostęp 2018-02-06]. (ang.).