Sigesbekia

Sigesbekia
	; Sigesbeckia orientalis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	sigesbekia
	Nazwa systematyczna
	Sigesbeckia L.; Sp. Pl.: 900 (1753)
	Typ nomenklatoryczny
	S. orientalis Linnaeus
Synonimy
	Minyranthes Turcz.; Sckuhria Moench; Trimeranthes (Cass.) Cass.;
	Minyranthes Turcz.; Sckuhria Moench; Trimeranthes (Cass.) Cass.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sigesbekia^[5], kozierza^[6] (Sigesbeckia L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 11 gatunków^[3]. Rośliny te występują w Australii, wschodniej, południowej i środkowej Azji, w Europie Wschodniej, we wschodniej i południowej Afryce oraz w zachodniej Ameryce Południowej i Środkowej^[7]. Najbardziej zróżnicowane są w Meksyku^[8]. Rozprzestrzenione zostały jako introdukowane w Stanach Zjednoczonych, we wschodniej Ameryce Południowej, w zachodniej i środkowej Europie, w Nowej Zelandii i wyspach Oceanii^[3]. W Polsce rośnie sigesbekia sercolistna S. jorullensis jako roślina dziczejąca w ogrodach botanicznych we Wrocławiu i Krakowie^[5].

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Znaczenie użytkowe ma Sigesbeckia orientalis wykorzystywana lokalnie jako roślina lecznicza. Owoce tego gatunku wskazywane są jako potencjalny surowiec do produkcji olejów^[7].

Nazwa rodzaju upamiętnia Johanna Georga Siegesbecka (1686–1755)^[9].

W nazwie rodzaju Karol Linneusz upamiętnił Johanna Georga Siegesbecka – niemieckiego lekarza i botanika, profesora Rosyjskiej Akademii Nauk z Petersburga, który był zaciekłym oponentem linneuszowskiej klasyfikacji biologicznej opartej na liczbie męskich (pręcików) i żeńskich (słupków) organów płciowych w kwiatach. Siegesbeck krytykował koncept systemu płciowego roślin, twierdząc, że Bóg nie pozwoliłby na to, by jedna kobieta (słupek) była otoczona i współżyła z 20 lub większą liczbą mężczyzn (pręcików) albo żeby żonaci mężczyźni (pręciki z kwiatów obupłciowych) zapładniali kobiety niezamężne (kwiaty żeńskie – słupkowe). Siegesbeck, używając swoich wpływów, wyśmiewał i utrudniał funkcjonowanie Linneusza w Sztokholmie (pozbawiając pacjentów i możliwości znalezienia służby). Linneusz upamiętnił go, nadając jego nazwisko rodzajowi chwastów o niepozornych kwiatach, uciążliwych z powodu lepkich, czepiających się ubrań listków okrywy (mającemu przy tym w kwiatostanach zarówno kwiaty obupłciowe z pojedynczym słupkiem i pięcioma pręcikami, jak i kwiaty jednopłciowe – słupkowe)^[9].

W Polsce poza spolszczoną nazwą naukową używana jest nazwa zwyczajowa „boska trawa” (w nawiązaniu do właściwości leczniczych S. orientalis)^[5].

Pokrój: Rośliny jednoroczne^[10], rzadziej byliny i wówczas z drewniejącą i dętą szyją korzeniową^[8].
Liście: Naprzeciwległe, z oskrzydlonymi ogonkami. Blaszka liściowa owłosiona^[10]^[8], jajowata lub kanciastojajowata^[8].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki, a te w luźne, wyrastające szczytowo na pędach lub w kątach liści, wierzchotkowate kwiatostany złożone. Koszyczki rozwijają się na szypułkach^[10]. Ich półkuliste do dzwonkowatych okrywy mają dwa rzędy listków. Zewnętrznych jest 5, są one długie, rozpostarte lub odgięte, równowąskie do równowąsko łopatkowatych, pokryte gruczołkami. Wewnętrzne listki okrywy są krótkie i wzniesione^[10]^[8]. Dno koszyczka jest płaskie^[10] lub wypukłe^[8], z łuseczkowatymi plewinkami^[10]. Brzeżne kwiaty języczkowate są żeńskie i żółte^[10], czasem też białawe^[8]. Kwiat języczkowy zakończony jest trzema ząbkami^[8]. Wewnątrz koszyczka znajdują się kwiaty obupłciowe, rurkowe^[10]^[8] o barwie żółtej lub kremowej^[8].
Owoce: Niełupki podługowato-jajowate, czterokanciaste^[10], rzadziej trójkanciaste, ścieśnione, asymetryczne, czarne i nagie. Puchu kielichowego brak^[8]. Diasporą jest cały koszyczek rozprzestrzeniany dzięki lepkim listkom okrywy^[7].

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae z podrodziny Asteroideae i z plemienia Millerieae^[11].

Wykaz gatunków^[3]

Sigesbeckia agrestis Poepp.
Sigesbeckia australiensis D.L.Schulz
Sigesbeckia flosculosa L'Hér.
Sigesbeckia glabrescens (Makino) Makino
Sigesbeckia jorullensis Kunth – sigesbekia sercolistna
Sigesbeckia nudicaulis Standl. & Steyerm.
Sigesbeckia orientalis L.
Sigesbeckia pringlei D.L.Schulz
Sigesbeckia pubescens (Makino) Makino
Sigesbeckia repens B.L.Rob. & Greenm.
Sigesbeckia serrata DC.

[1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-02-19] (ang.).
[2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-02-19] (ang.).
[3]
Sigesbeckia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-02-19].
[4]
Sigesbeckia Linnaeus, [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-02-19].
[5]
ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 167, ISBN 978-83-62975-45-7.
[6]
Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 182.
[7]
David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 855-856, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
[8]
K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VIII. Flowering Plants. Dicotyledons. Asterales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2007, s. 491. ISBN 978-3-540-31050-1.
[9]
Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 608. ISBN 978-1-842466346.
[10]
Sigesbeckia Linnaeus, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-02-19].
[11]
Genus Sigesbeckia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-13].

[ruggiero-1] [1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-02-19] (ang.).

[apweb-2] [2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-02-19] (ang.).

[powo-3] [3]
Sigesbeckia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-02-19].

[ing-4] [4]
Sigesbeckia Linnaeus, [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-02-19].

[checklist-5] [5]
ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 167, ISBN 978-83-62975-45-7.

[karpowicz-6] [6]
Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 182.

[mabb-7] [7]
David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 855-856, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.

[kubitzki-8] [8]
K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VIII. Flowering Plants. Dicotyledons. Asterales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2007, s. 491. ISBN 978-3-540-31050-1.

[maarten-9] [9]
Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 608. ISBN 978-1-842466346.

[china-10] [10]
Sigesbeckia Linnaeus, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-02-19].

[grin-11] [11]
Genus Sigesbeckia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-13].

[5]

[6]

[3]

[7]

[8]

[1]

[2]

[4]

[9]

[10]

[11]

Wikiwand in your browser!

Sigesbekia

Wikiwand in your browser!

Nazewnictwo

Morfologia

Systematyka

Przypisy