Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sfragistyka (z gr. sphragís – „pieczęć”), również zwana sygillografią (od łacińskiego sigillum – pieczęć)[1] – jedna z nauk pomocniczych historii, zajmująca się badaniem pieczęci jako źródeł historycznych, a także ich historią, powstawaniem itp.[1]
,_featuring_Polish_Eagle,_Lithuanian_Vytis_(Waykimas)_and_other_coats_of_arms,_1411.jpg)
Początkowo badania nad pieczęciami traktowano jako element dyplomatyki oraz wykorzystywano w praktyce sądowej i kancelaryjnej[2]. Badania te do celów naukowych jako pierwsi wykorzystali Jean Mabillon (w dziele: De re diplomatica libri sex, 1681 r.) i Jan Michał Heineccius (w dziele: De vertibus Germanorum aliorumque nationum sigillis, 1709 r.)[2]. W XVIII wieku po raz pierwszy użyto terminu sfragistyka. Wówczas też rozpoczął się proces wyodrębniania jej jako samodzielnej nauki, co ostatecznie dokonało się w XIX wieku. Pod koniec XIX wieku Hermann Grotefend i Freidrich Karl Hohenlohe-Waldenburg stworzyli system klasyfikacji formalnej pieczęci. Wydawano także albumy sygillograficzne, studia szczegółowe i podręczniki sfragistyczne.
W Polsce badaniami nad pieczęcią jako pierwszy zajął się Joachim Lelewel, a jego prace w zakresie sfragistyki kontynuowali między innymi: Kazimierz Stronczyński, Marian Gumowski, Marian Haisig i Sylwiusz Mikucki. Natomiast w ostatnich latach najaktywniejszym historykiem w tym zakresie był Stefan Kuczyński[3].
Istnieje też sfragistyka kryminalistyczna – badanie pieczęci w ujęciu kryminalistycznym, jako przedmiotu lub środka przestępstwa.
Istnieje kilka klasyfikacji pieczęci ze względu na kształt, wyobrażenie pieczętne oraz rodzaje pieczęci wynikające z pozycji wystawcy.
Określone wyobrażenia ewoluowały w miarę jak zmieniały się funkcje pieczęci i ich znaczenie.
Rodzaje pieczęci wynikają z godności społecznej wystawcy. Mamy więc:
Barwy odcisku pieczętnego były zróżnicowane ze względu na różnorodność materiałów stosowanych w sfragistyce (były to m.in. metale, wosk, lak, farby, tusze, niekiedy glina, a nawet ciasto czy papier)[13]. Dodatkowo recepty poszczególnych aktotwórców lub osób przygotowujących materiał pieczętny niekiedy znacznie różniły się od siebie[14]. Materiał pieczętny (zwłaszcza wosk i lak) często dodatkowo barwiono w celu dodania splendoru dokumentowi lub aby podnieść wartość estetyczną pieczęci. Najpopularniejsze barwy to zielona i czerwona[15]. Rzadziej pojawiały się kolory niebieskie, czarne, białe. Kolor czerwony od późnego średniowiecza traktowany był jako zarezerwowany dla kancelarii władców, jednakże zdarzały się przypadki używania go przez innych aktotwórców, najczęściej po uzyskaniu odpowiedniego przywileju[16]. Pieczęcie białe używane były m.in. przez niektóre zakony, a wcześniej w kancelarii merowińskiej. W początkowym okresie rozwoju sztuki dyplomatycznej nie przywiązuje się zbyt wielkiej wagi do kolorystyki odcisków[16], później jednak, mniej więcej od XIII wieku, barwa staje się jednym z kluczowych ich atrybutów[17]. Wosk niebarwiony jest barwy brudnobiałej, niekiedy kremowej lub jasnobrązowej[15].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
