Sasanka zwyczajna

Sasanka zwyczajna (Pulsatilla vulgaris Mill.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w Europie^[4]. Niegdyś występowała w Polsce w środowisku naturalnym (ostatnio podawana tylko z Lubelszczyzny)^[5], jednakże już prawdopodobnie wymarła na naturalnych stanowiskach. Jest natomiast często uprawiana. Oprócz typowego gatunku w uprawie występują jej mieszańce określane często nazwą sasanka ogrodowa (Pulsatilla ×hybrida) i często mylone z sasanką zwyczajną^[5].

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Sasanka zwyczajna

Systematyka^[1]^[2]

Domena

Podkrólestwo

Nadgromada

Podgromada

Nadklasa

Nadrząd

sasanka zwyczajna

Pulsatilla vulgaris Mill.
Gard. Dict., ed. 8. [unpaged]. 1768

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[3]

bliski zagrożenia

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Zamknij

Morfologia

Łodyga: Owłosiony długimi, srebrzystymi włosami głąbik, po przekwitnięciu znacznie się wydłuża. Pod ziemią roślina posiada silne i rozgałęzione kłącze, z którego wyrasta kilka łodyg.

Liście: Liście odziomkowe w rozetce, blisko ziemi. W zależności od podgatunku pojawiają się przed, po lub w czasie kwitnienia. Dopiero w pełni lata są całkowicie rozwinięte. Są dwu- lub trzykrotnie pierzaste, jedwabisto owłosione, później łysiejące.
Kwiaty: Jeden, duży, szczytowy, fioletowy kwiat na łodydze, zwieszający się w dół. Czasami spotyka się kwiaty o białej barwie. Kwiaty są charakterystycznie filcowate po zewnętrznej stronie. Okwiat z zewnątrz kosmato owłosiony, prawie dwa razy dłuższy od żółtych pręcików. Nie jest zróżnicowany na kielich i koronę. Kwiaty o długości 5 – 6 cm są początkowo dzwonkowate, później rozpostarte.
Owoce: Po przekwitnięciu, zebrane w owoc zbiorowy zawierający niełupki, wyglądający jak puchata kula. Niełupka, o długości ok. 3,5 cm, zrośnięta jest z odstająco, jedwabiście owłosioną szyjką słupka^[6].

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od marca do początku maja. Nasiona rozsiewane przez wiatr.
Siedlisko: występowała na suchych łąkach, w suchych lasach sosnowych, na słonecznych zboczach. Roślina światłolubna (heliofit).
Cała roślina jest lekko trująca. Powoduje pobudzenie i paraliż ośrodkowego układu nerwowego, mdłości i odurzenie^[7].
Liczba chromosomów 2n=16,32^[5].

Systematyka i zmienność

Gatunek tworzy mieszańce z sasanką otwartą, s. wiosenną i s. łąkową^[5].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta była w Polsce ścisłą ochroną gatunkową w latach 2012-2014.

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: Ex (wymarły i zaginiony); 2016: RE (wymarły na obszarze Polski)^[9].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001, 2014): EX (wymarły)^[10].

Zastosowanie i uprawa

Roślina ozdobna. Ze względu na to, że kwitnie wczesną wiosną, jest często sadzona w ogródkach przydomowych, zwłaszcza w ogrodach skalnych^[11]. Ozdobna jest również po przekwitnięciu. Nadaje się na rabaty i do ogródków skalnych.
Uprawiana jest zazwyczaj z nasion, bardzo łatwo rozmnaża się też przez podział rozrośniętych kęp^[12]. Wymaga gleb lekkich i dobrze wapnowanych oraz stanowiska słonecznego, lub nieco tylko zacienionego^[12]. Po kilku latach bryła korzeniowa ulega nadmiernemu zagęszczeniu, należy ją wówczas wykopać i przerzedzić.

Przypisy

[1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
[2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
[3]
Pulsatilla vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
[4]
Mapa rozmieszczenia gatunku na Den virtuella floran [dostęp 2013-12-11].
[5]
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
[6]
F. Činčura, V. Feráková, J. Májovský, L. Šomšak, J. Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
[7]
Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
[8]
Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
[9]
Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
[10]
Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
[11]
Miłowit Boguszewicz, Piotr Banaszczak: Katalog roślin II : drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich. Warszawa: Agencja Promocji Zieleni. Związek Szkółkarzy Polskich, 2003. ISBN 83-912272-3-5.
[12]
GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Bibliografia

Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

BioLib: 38352
EoL: 52192339
EUNIS: 177065
FloraWeb: 26617
GBIF: 3033621
identyfikator iNaturalist: 60786, 461128, 461127
IPNI: 1034980-2
ITIS: 506590
NCBI: 445234
Plant Finder: 286257
Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:712079-1
Tela Botanica: 54096
identyfikator Tropicos: 27102610
USDA PLANTS: PUVU
CoL: 4QGW6

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.