Sasanka zwyczajna

Sasanka zwyczajna (Pulsatilla vulgaris Mill.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w Europie^[4]. Niegdyś występowała w Polsce w środowisku naturalnym (ostatnio podawana tylko z Lubelszczyzny)^[5], jednakże już prawdopodobnie wymarła na naturalnych stanowiskach. Jest natomiast często uprawiana. Oprócz typowego gatunku w uprawie występują jej mieszańce określane często nazwą sasanka ogrodowa (Pulsatilla ×hybrida) i często mylone z sasanką zwyczajną^[5].

Sasanka zwyczajna

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	sasanka
Gatunek	sasanka zwyczajna
Nazwa systematyczna
Pulsatilla vulgaris Mill. Gard. Dict., ed. 8. [unpaged]. 1768
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
bliski zagrożenia

Morfologia

Łodyga

Owłosiony długimi, srebrzystymi włosami głąbik, po przekwitnięciu znacznie się wydłuża. Pod ziemią roślina posiada silne i rozgałęzione kłącze, z którego wyrasta kilka łodyg.

Pokrój

Owoce zbiorowe

Liście

Liście odziomkowe w rozetce, blisko ziemi. W zależności od podgatunku pojawiają się przed, po lub w czasie kwitnienia. Dopiero w pełni lata są całkowicie rozwinięte. Są dwu- lub trzykrotnie pierzaste, jedwabisto owłosione, później łysiejące.

Kwiaty

Jeden, duży, szczytowy, fioletowy kwiat na łodydze, zwieszający się w dół. Czasami spotyka się kwiaty o białej barwie. Kwiaty są charakterystycznie filcowate po zewnętrznej stronie. Okwiat z zewnątrz kosmato owłosiony, prawie dwa razy dłuższy od żółtych pręcików. Nie jest zróżnicowany na kielich i koronę. Kwiaty o długości 5 – 6 cm są początkowo dzwonkowate, później rozpostarte.

Owoce

Po przekwitnięciu, zebrane w owoc zbiorowy zawierający niełupki, wyglądający jak puchata kula. Niełupka, o długości ok. 3,5 cm, zrośnięta jest z odstająco, jedwabiście owłosioną szyjką słupka^[6].

Biologia i ekologia

• Bylina. Kwitnie od marca do początku maja. Nasiona rozsiewane przez wiatr.
• Siedlisko: występowała na suchych łąkach, w suchych lasach sosnowych, na słonecznych zboczach. Roślina światłolubna (heliofit).
• Cała roślina jest lekko trująca. Powoduje pobudzenie i paraliż ośrodkowego układu nerwowego, mdłości i odurzenie^[7].
• Liczba chromosomów 2n=16,32^[5].

Systematyka i zmienność

Gatunek tworzy mieszańce z sasanką otwartą, s. wiosenną i s. łąkową^[5].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta była w Polsce ścisłą ochroną gatunkową w latach 2012-2014.

Kategorie zagrożenia gatunku:

• Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: Ex (wymarły i zaginiony); 2016: RE (wymarły na obszarze Polski)^[9].
• Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001, 2014): EX (wymarły)^[10].

Zastosowanie i uprawa

• Roślina ozdobna. Ze względu na to, że kwitnie wczesną wiosną, jest często sadzona w ogródkach przydomowych, zwłaszcza w ogrodach skalnych^[11]. Ozdobna jest również po przekwitnięciu. Nadaje się na rabaty i do ogródków skalnych.
• Uprawiana jest zazwyczaj z nasion, bardzo łatwo rozmnaża się też przez podział rozrośniętych kęp^[12]. Wymaga gleb lekkich i dobrze wapnowanych oraz stanowiska słonecznego, lub nieco tylko zacienionego^[12]. Po kilku latach bryła korzeniowa ulega nadmiernemu zagęszczeniu, należy ją wówczas wykopać i przerzedzić.