Remove ads
Saopha (szan ၸဝ်ႈၾႃႉ; birm. စော်ဘွား, /sɔ̀ bwá/; zapisywane także jako Chaofa lub Sawbwa) – tytuł monarszy używany przez dziedzicznych władców absolutnych Państw Szanów.
Słowo saopha oznacza w języku szan „Pana Nieba”[1]. Żony saopha tytułowano Mahadevi.
_at_the_Durbar,_Delhi,_India.jpg)
Najdawniejsza historia kształtowania się urzędu i pozycji saopha pozostaje nieznana ze względu na brak wiarygodnych źródeł pisanych – zachowane do dziś kroniki Szanów pochodzą głównie z XIX wieku (najstarszą, której kopia pochodzi z końca XVIII wieku, spisano prawdopodobnie w roku 1527), a ich autorzy nie przywiązywali większego znaczenia do dokładności dat opisywanych wydarzeń[2]. Kroniki te wywodzą rodowody saopha z klanu Buddy. Jednym z nielicznych starszych źródeł jest inskrypcja na dzwonie Pagody Shwezigon z 1557 roku mówiąca m.in. o wydanym przez birmańskiego króla Bayinnaunga zakazie grzebania niewolnic i niewolników wraz ze zmarłymi saopha.
W okresach zależności państw Szanów od państwa birmańskiego saopha pozostawali władcami podległych sobie ziem pozostając w stosunku wasalnym do królów Birmy, z zachowaniem własnej administracji[3]. W tym okresie synowie saopha kształcili się na birmańskich dworach w Ava i, później, w Mandalaj, a szańskie księżniczki zostawały często żonami birmańskich władców[1][4]. Intensywna wymiana kulturalna powodowała, że z biegiem czasu dwory saopha wzorowały się w coraz większym stopniu na dworze birmańskim – zarówno pod względem organizacji, jak mi panujących na nich zwyczajów.
Także w okresie brytyjskich rządów kolonialnych w Birmie saopha utrzymali swoją władzę, byli jedynie zmuszeni do zawierania z Brytyjczykami układów, które umożliwiały tym ostatnim pośrednie sprawowanie kontroli nad ziemiami Szanów[5]. Podobne rozwiązanie zastosowali Brytyjczycy zresztą również w stosunku do innych terytoriów należących do tzw. Obszarów Pogranicza (ang. Frontier Areas). Brytyjscy urzędnicy angażowali się aktywnie zwłaszcza w tworzenie systemu prawnego i kwestie polityki zagranicznej, pozostałe sfery rządów pozostawiając zasadniczo w rękach miejscowych władców.
W trakcie II wojny światowej, podczas japońskiej okupacji, saopha nie podlegali administracji japońskiej, ale przysięgali wierność bezpośrednio cesarzowi Japonii[6].
Podczas poprzedzającej odzyskanie przez Birmę niepodległości konferencji w Panglong, saopha zgodzili się na przyłączenie ich ziem do Birmy z zastrzeżeniem, że w przyszłej konstytucji będą mieli zagwarantowaną autonomię oraz możliwość wyprowadzenia stanu Szan z Unii Birmańskiej po 10 latach[7][8].
Po odzyskaniu przez Birmę niepodległości wszystkie państwa Szanów znalazły się w jednym stanie Szan. Saopha zapewnili sobie wpływy zarówno na szczeblu stanowym, jak i krajowym zajmując 25 miejsc w Izbie Narodowości Unii oraz formując Radę Stanu. Jeden z saopha został prezydentem kraju, a inny – ministrem spraw zagranicznych. Na terenie swych tradycyjnych domen dysponowali oni w ograniczonym zakresie władzą sądowniczą, stanowili władzę administracyjną oraz posiadali prawo nakładania podatków i zbierania innych danin.
Sytuacja ta nie utrzymała się długo. W rozpowszechnionej wśród birmańskiej klasy politycznej ideologii socjalistycznej brak było miejsca dla przeżytku feudalizmu, za jaki uznano saopha[9]. Począwszy od roku 1950 rząd Unii Birmy zaczął ograniczać autonomię stanu Szan odbierając saopha uprawnienia sądownicze. Obniżyło to ich autorytet wśród podległej ludności. W roku 1952 większość południowych obszarów stanu Szan trafiła pod zarząd administracji wojskowej, co pociągnęło za sobą odsunięcie od władzy tamtejszych saopha. Próbując ratować swój autorytet wśród Szanów, część saopha założyła w 1957 roku Partię Jedności Stanu Szan (ang. Shan State Unity Party), której celem było wyprowadzenie stanu Szan z Unii Birmańskiej na drodze konstytucyjnej. Gdy zamiar ten nie powiódł się, w 1958 roku radykalna młodzież arytokratyczna utworzyła Armię Niepodległości Stanu Szan (ang. Shan State Independence Army), która od marca roku następnego podjęła walkę zbrojną z armią birmańską[10]. Wreszcie, w 1959 saopha zostali zmuszeni do zrzeczenia się swej władzy administracyjnej w zamian za rekompensatę finansową oraz prawo do zatrzymania tytułów i osobistych posiadłości.
Po zamachu stanu z 1962 roku część saopha została aresztowana, inni udali się na wygnanie, a jeszcze inni przyłączyli do antyrządowej partyzantki[8].
Remove ads
Rezydencje saopha, nazywane haw, były najczęściej stosunkowo prostymi strukturami zbudowanymi z drewna. Haw władców najbogatszych spośród państw Szanów – Thipaw, Kengtungu czy Nyaungshwe – były już jednak budowlami dosyć skomplikowanymi, wzniesionymi z drewna tekowego i naśladującymi konstrukcję pałacu królewskiego w Mandalaj z elementami stylów indyjskiego i, za rządów brytyjskich, europejskiego. Po utracie władzy przez saopha ich rezydencje popadły w ruinę. Dobrze zachowana haw w Kengtungu została w 1991 roku zamieniona przez władze wojskowe w hotel turystyczny[11].
Remove ads
- Sao Shwe Thaik – ostatni saopha Nyaungshwe, był pierwszym prezydentem niepodległej Birmy.
- Thohanbwa – w 1527 zdobył Ava i poczynił w mieście znaczne zniszczenia. W świadomości społecznej Birmańczyków odgrywa rolę podobną, jak Attyla u Europejczyków[12].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads