Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Sagowiec
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Sagowiec, cycas[4] (Cycadaceae Pers.) – rodzaj roślin z monotypowej rodziny sagowcowych Cycadaceae. W obrębie rodzaju wyróżnianych jest 117 gatunków[5], wliczając w to dawniej wyodrębniany rodzaj Epicycas[6]. Nazwa rodzajowa Cycas pochodzi od greckiego słowa Koikas oznaczającego „rodzaj palmy”, ze względu na fizyczne podobieństwo sagowców do palm, mimo braku bliskiego pokrewieństwa.
Pierwsi przedstawiciele sagowcowych wyewoluowali prawdopodobnie z paproci nasiennych 290–265 milionów lat temu. Linie rozwojowe sagowcowatych i zamiowatych rozejść się miały ok. 250 milionów lat temu, choć opublikowano też analizy, z których wynika, że rodziny rozdzieliły się przed ok. 92 milionami lat[7]. W każdym razie rodzaj Cycas stanowi klad bazalny rzędu sagowców, tj. obejmuje prostą linię rozwojową trwającą od początków różnicowania się współczesnych sagowców[7][8]. Badania molekularne sugerują jednak, że współcześni przedstawiciele rodzaju są stosunkowo młodą radiacją, powstałą w późnym miocenie, prawdopodobnie niewiele dawniej niż 12 mln lat temu. Po mającej wówczas miejsce globalnej redywersyfikacji sagowców nastąpiło trwające do dziś spowolnienie ich różnicowania[9]. Wiele gatunków jest rzadkich w naturze i zagrożonych. Są długowieczne, ale rosną wolno[10].
Wnętrze pnia bogate w skrobię u niektórych gatunków bywa spożywane, aczkolwiek ze względu na współwystępujące toksyny wymaga specjalnej obróbki. Jadalne są także nasiona. Niektóre sagowce, zwłaszcza sagowiec odwinięty, są uprawiane jako rośliny ozdobne[10].
Remove ads
Rozmieszczenie geograficzne
Centrum występowania sagowców obejmuje tereny południowo-wschodniej Azji. Poza tym gatunki tego rodzaju spotykane są na niewielkich obszarach w Afryce wschodniej, na Madagaskarze, w południowej części Półwyspu Indyjskiego, na północy Australii i na wyspach Pacyfiku po Nową Kaledonię[7].
Morfologia
- Pokrój
- Przypominające palmy rośliny z podziemnym lub nadziemnym pniem okrytym trwałymi nasadami liści[11][12]. Młode części roślin pokryte są włoskami[12]. Stare okazy osiągają do 10 m wysokości[10].
- Liście
- Skupione w pióropusz na szczycie pędu, pierzasto złożone. Oś liści jest prosta lub nieco odgięta[11], za młodu nie zwija się pastorałowato jak podobne liście u paproci (chociaż poszczególne listki zwinięte są za młodu jak sprężyny ku osi liścia)[12]. Listki mają pojedynczą, grubą i nierozgałęzioną żyłkę centralną[11]. W sumie listków bywa do ok. 100 i wszystkie są sztywne[10], przy czym dolne zwykle zredukowane są do cierni[12].
- Organy zarodnionośne
- Żeńskie liście zarodnionośne (makrosporofile) przypominają liście płonne swą podzieloną blaszką u szczytu, przy czym jednak ich powierzchnia jest zredukowana i pozbawione są chlorofili (nie pełnią funkcji asymilacyjnej). Wyrastają skrętolegle na osi pędu i po przekwitnieniu odpadają osobno, po czym pęd rośnie dalej (pędy tworzące mikrostrobil u cykasów i wszystkich innych sagowcowych po wytworzeniu strobili kończą wzrost)[13][11]. Na ich blaszce rozwijają się dwa lub więcej (do 8) zalążków[12]. Nasiona osiągają do 7 cm długości[10]. Sporofile męskie tworzą szyszkowaty mikrostrobil[13][11][12], z gęsto ułożonymi mikrosporofilami, osiągający do 80 cm wysokości[10].
- Nasiona
- Składają się z zarodka i dwóch liścieni zamkniętych w twardej łupinie nasiennej[13] tworzonej przez wewnętrzną osłonkę i mięsistą warstwę zewnętrzną powstającą z osłonki zewnętrznej[12]. Nasiona nie mają charakteru przetrwalnikowego i kiełkują po dojrzeniu i opadnięciu z rośliny macierzystej[13].
Remove ads
Systematyka
Podsumowanie
Perspektywa
- Pozycja systematyczna
Rodzaj sagowiec Cycas jest jedynym współczesnym przedstawicielem rodziny sagowcowatych Cycadaceae Persoon Syn. Pl. 2: 630. Sep 1807[14], będącej siostrzaną względem rodziny zamiowatych Zamiaceae w obrębie rzędu sagowców Cycadales – jedynego wyróżnianego zwykle w obrębie klasy sagowcowych Cycadopsida[6][7][15]. W systemach uwzględniających taksony wymarłe w obrębie sagowcowatych wyróżniany jest jeszcze rodzaj Menucoa Petriella, a bliżej od zamiowatych spokrewnioną rodziną są wymarłe Crossozamiaceae Doweld[16].
Pozycja filogenetyczna rodzaju w obrębie sagowców[17][18]:
| sagowcowe |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Wykaz gatunków[5]
- Cycas aculeata K.D.Hill & H.T.Nguyen
- Cycas aenigma K.D.Hill & A.Lindstr.
- Cycas angulata R.Br.
- Cycas annaikalensis Rita Singh & P.Radha
- Cycas apoa K.D.Hill
- Cycas arenicola K.D.Hill
- Cycas armstrongii Miq.
- Cycas arnhemica K.D.Hill
- Cycas badensis K.D.Hill
- Cycas balansae Warb.
- Cycas basaltica C.A.Gardner
- Cycas beddomei Dyer
- Cycas bifida (Dyer) K.D.Hill
- Cycas bougainvilleana K.D.Hill
- Cycas brachycantha K.D.Hill, H.T.Nguyen & P.K.Lôc
- Cycas brunnea K.D.Hill
- Cycas cairnsiana F.Muell.
- Cycas calcicola Maconochie
- Cycas campestris K.D.Hill
- Cycas canalis K.D.Hill
- Cycas candida K.D.Hill
- Cycas cantafolia Jutta, K.L.Chew & Saw
- Cycas chamaoensis K.D.Hill
- Cycas changjiangensis N.Liu
- Cycas chenii X.Gong & Wei Zhou
- Cycas chevalieri Leandri
- Cycas circinalis L. – sagowiec podwinięty, s. zwinięty
- Cycas clivicola K.D.Hill
- Cycas collina K.D.Hill, H.T.Nguyen & P.K.Lôc
- Cycas condaoensis K.D.Hill & S.L.Yang
- Cycas conferta Chirgwin
- Cycas couttsiana K.D.Hill
- Cycas cupida P.I.Forst.
- Cycas curranii (J.Schust.) K.D.Hill
- Cycas darshii R.C.Srivast. & Jana
- Cycas debaoensis Y.C.Zhong & C.J.Chen
- Cycas desolata P.I.Forst.
- Cycas dharmrajii L.J.Singh
- Cycas diannanensis Z.T.Guan & G.D.Tao
- Cycas distans P.I.Forst. & B.Gray
- Cycas divyadarshanii Khuraijam & Rita Singh
- Cycas dolichophylla K.D.Hill, H.T.Nguyen & P.K.Lôc
- Cycas edentata de Laub.
- Cycas elephantipes A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas elongata (Leandri) D.Y.Wang
- Cycas falcata K.D.Hill
- Cycas ferruginea F.N.Wei
- Cycas flabellata Agoo, Madulid & J.R.Callado
- Cycas fugax K.D.Hill, H.T.Nguyen & P.K.Lôc
- Cycas furfuracea W.Fitzg.
- Cycas glauca Miq.
- Cycas guizhouensis K.M.Lan & R.F.Zou
- Cycas hoabinhensis L.K.Phan & H.T.Nguyen
- Cycas hongheensis S.Y.Yang & S.L.Yang
- Cycas indica A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas inermis Lour.
- Cycas javana (Miq.) de Laub.
- Cycas lacrimans A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas lane-poolei C.A.Gardner
- Cycas laotica T.H.Nguyên & K.S.Nguyen
- Cycas lindstromii S.L.Yang, K.D.Hill & Hiep
- Cycas × longipetiolula D.Y.Wang
- Cycas maconochiei Chirgwin & K.D.Hill
- Cycas macrocarpa Griff.
- Cycas media R.Br. – sagowiec średni[4]
- Cycas megacarpa K.D.Hill
- Cycas micholitzii Dyer
- Cycas micronesica K.D.Hill
- Cycas mindanaensis Agoo, Madulid & J.R.Callado
- Cycas montana A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas × multifrondis D.Y.Wang
- Cycas multipinnata C.J.Chen & S.Y.Yang
- Cycas nathorstii J.Schust.
- Cycas nayagarhensis Rita Singh, P.Radha & Khuraijam
- Cycas nitida K.D.Hill & A.Lindstr.
- Cycas nongnoochiae K.D.Hill
- Cycas ophiolitica K.D.Hill
- Cycas orientis K.D.Hill
- Cycas orixensis (Haines) Rita Singh & Khuraijam
- Cycas pachypoda K.D.Hill
- Cycas panzhihuaensis L.Zhou & S.Y.Yang
- Cycas papuana F.Muell.
- Cycas pectinata Buch.-Ham.
- Cycas petraea A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas platyphylla K.D.Hill
- Cycas pranburiensis S.L.Yang, W.Tang, K.D.Hill & P.Vatcharakorn
- Cycas pruinosa Maconochie
- Cycas pschannae R.C.Srivast. & L.J.Singh
- Cycas revoluta Thunb. – sagowiec odwinięty
- Cycas riuminiana M.Porte ex Regel
- Cycas rumphii Miq.
- Cycas sancti-lasallei Agoo & Madulid
- Cycas saxatilis K.D.Hill & A.Lindstr.
- Cycas schumanniana Lauterb.
- Cycas scratchleyana F.Muell.
- Cycas seemannii A.Braun
- Cycas segmentifida D.Y.Wang & C.Y.Deng
- Cycas semota K.D.Hill
- Cycas seshachalamensis P.V.C.Rao, N.V.S.Prasad, P.M.Babu, K.Prassad & Prasanna
- Cycas sexseminifera F.N.Wei
- Cycas siamensis Miq.
- Cycas silvestris K.D.Hill
- Cycas simplicipinna (Smitinand) K.D.Hill
- Cycas sphaerica Roxb.
- Cycas sundaica Miq. ex A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas szechuanensis W.C.Cheng & L.K.Fu
- Cycas taiwaniana Carruth.
- Cycas tanqingii D.Y.Wang
- Cycas tansachana K.D.Hill & S.L.Yang
- Cycas terryana P.I.Forst.
- Cycas thouarsii R.Br.
- Cycas tropophylla K.D.Hill & P.K.Lôc
- Cycas tuckeri K.D.Hill
- Cycas vespertilio A.Lindstr. & K.D.Hill
- Cycas wadei Merr.
- Cycas xipholepis K.D.Hill
- Cycas yorkiana K.D.Hill
- Cycas zambalensis Madulid & Agoo
- Cycas zeylanica (J.Schust.) A.Lindstr. & K.D.Hill
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads