SMS Elster

SMS Elster (SM Tb 24) – austro-węgierski torpedowiec z końca XIX wieku i okresu I wojny światowej, jedna z 22 jednostek typu Schichau. Okręt został zwodowany 11 września 1888 roku w stoczni Schichau w Elblągu, a do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine wszedł w listopadzie tego roku. W 1910 roku nazwę jednostki zmieniono na oznaczenie numeryczne 24. W 1918 roku, podobnie jak większość torpedowców tego typu, okręt przebudowano na trałowiec. W wyniku podziału floty po upadku Austro-Węgier jednostkę przyznano Włochom, gdzie pływała w służbie celnej urzędu skarbowego w Trieście, po czym została złomowana w 1925 roku.

SMS Elster (SM Tb 24)

SMS „Elster” po modernizacji siłowni
Klasa	torpedowiec
Typ	Schichau
Historia
Stocznia	Schichau, Elbląg
Położenie stępki	1888
Wodowanie	11 września 1888
K.u.K. Kriegsmarine
Nazwa	„Elster” → 24 (od 1910)
Wejście do służby	5 listopada 1888
Wycofanie ze służby	1 listopada 1918
Włochy
Wejście do służby	1920
Los okrętu	złomowany 1925
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 78 ton pełna: 93 t
Długość	39,9 metrów na KLW (całkowita) 39 m między pionami
Szerokość	4,8 m
Zanurzenie	1,9 m
Napęd
1 maszyna parowa potrójnego rozprężania 1 kocioł lokomotywowy (później 2 kotły Yarrow) moc 1000 KM 1 śruba
Prędkość	19 węzłów
Zasięg	1200 Mm przy prędkości 10 węzłów
Uzbrojenie
2 działka kal. 37 mm (2 x I)
Wyrzutnie torpedowe	2 x 350 mm
Wyposażenie
reflektor ∅30 cm
Załoga	16

Projekt i budowa

SMS^{[uwaga 1]} „Elster” był jednym z dwudziestu dwóch przybrzeżnych torpedowców typu Schichau, zamówionym w Niemczech^[1][2].

Okręt zbudowany został w stoczni Schichau w Elblągu^{[1][3][uwaga 2]}. Stępkę torpedowca położono w 1888 roku^[4], został zwodowany 11 września tego roku^{[4][uwaga 3]}, a do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine przyjęto go 5 listopada 1888 roku^[1][4]. Jednostka otrzymała nazwę ptaka z rodziny krukowatych – sroki (niem. Elster)^[5].

Dane taktyczno-techniczne

Okręt był niewielkim, przybrzeżnym torpedowcem^[2]. Długość całkowita wynosiła 39,9 metra (tyle samo na konstrukcyjnej linii wodnej i 39 metrów między pionami), szerokość 4,8 metra i zanurzenie 1,9 metra (maksymalne 2,1 metra)^[1][5]. Wyporność standardowa wynosiła 78 ton, zaś pełna 93 tony^{[2][3][uwaga 4]}. Okręt napędzany był przez maszynę parową potrójnego rozprężania o mocy 1000 KM, do której parę dostarczał początkowo jeden kocioł lokomotywowy^[1][2]. Jednośrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 19 węzłów^{[2][3][uwaga 5]}. Okręt zabierał zapas 19 ton węgla^[5], co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 10 węzłów (lub 350 Mm przy prędkości maksymalnej)^[1][5].

Okręt wyposażony był w dwie wyrzutnie torped kalibru 350 mm: stałą na dziobie i obrotową na pokładzie^[1][5]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły dwa pojedyncze działka pokładowe kal. 37 mm L/23 Hotchkiss^[2][5]. Wyposażenie uzupełniał reflektor o średnicy 30 cm^[5].

Załoga okrętu składała się z 16 oficerów, podoficerów i marynarzy^[1][3].

Służba

W pierwszym dziesięcioleciu XX wieku na okręcie dokonano modernizacji układu napędowego: kocioł lokomotywowy został zastąpiony dwoma kotłami typu Yarrow o ciśnieniu 13 atm, opalanymi mazutem (od tego momentu jednostka miała dwa kominy)^[2][5]. 30 stycznia 1910 roku na podstawie zarządzenia o normalizacji nazw „Elster” utracił swą nazwę, zastąpioną numerem 24^[5]. Podczas I wojny światowej okręt był już przestarzały i przestał odpowiadać wymogom stawianym jednostkom jego klasy, więc w 1918 roku przystosowano go do pełnienia roli trałowca (podobnie jak resztę torpedowców tego typu)^[5]. Okręt zachował jednak swoje aparaty torpedowe, pływając z torpedami^[5]. Z powodu rozpadu monarchii habsburskiej 1 listopada 1918 roku na jednostce opuszczono po raz ostatni banderę KuKK^[7]. W wyniku przeprowadzonego w styczniu 1920 roku podziału floty austro-węgierskiej okręt został przyznany Włochom^[3][8]. Jednostka została oddana do dyspozycji urzędu skarbowego w Trieście, gdzie służyła do 1925 roku, a następnie została złomowana^[1][4].

Uwagi

1. SMS – Seiner Majestät Schiff – Okręt Jego Mości.
2. Według Navypedii okręt został zbudowany w stoczni w Puli^[2].
3. Według Conway’s All the World’s Fighting Ships 1860–1905 okręt zwodowano 19 września 1888 roku^[3].
4. R. Greger i K. Schrott podają, że wyporność standardowa mieściła się w przedziale 78-80 ton, zaś pełna 88-90 ton^[1][5]; według J. Gozdawy-Gołębiowskiego i T. Wywerki Prekurata wyporność wynosiła 78-94 tony^[6].
5. Pod koniec wojny okręt osiągał maksymalnie 13-15 węzłów^[5].

Przypisy

1. René Greger: Austro-Hungarian Warships of World War I. London: 1976, s. 49.
2. Ivan Gogin: BUSSARD torpedo boats (1886-1891). Navypedia. [dostęp 2017-10-01]. (ang.).
3. Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: 1979, s. 280.
4. Karl Schrott. Okręty minowe cesarsko-królewskiej Marynarki Wojennej Austro-Węgier. Cz. I. „Okręty Wojenne”. Nr 4/2001 (49). s. 12.
5. Karl Schrott. Okręty minowe cesarsko-królewskiej Marynarki Wojennej Austro-Węgier. Cz. I. „Okręty Wojenne”. Nr 4/2001 (49). s. 11.
6. J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 528.
7. Robert Rochowicz. Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5/2003 (41). s. 43.
8. Robert Rochowicz. Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5/2003 (41). s. 47.

Bibliografia

• Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Ivan Gogin: BUSSARD torpedo boats (1886-1891). Navypedia. [dostęp 2017-10-01]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1. Brak numerów stron w książce
• René Greger: Austro-Hungarian Warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1976. ISBN 0-7110-0623-7. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Robert Rochowicz. Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5/2003 (41). ISSN 1426-529X.brak numeru strony
• Karl Schrott. Okręty minowe cesarsko-królewskiej Marynarki Wojennej Austro-Węgier. Cz. I. „Okręty Wojenne”. Nr 4/2001 (49). ISSN 1231-014X.brak numeru strony