Służba mundurowa – organizacja państwowa lub samorządowa, której członkowie noszą umundurowanie pozwalające na identyfikację ich przynależności do danej instytucji i pełnionej w niej funkcji. Członkowie służb mundurowych podlegają najczęściej specyficznemu reżimowi pracy opartemu na ścisłej, sformalizowanej hierarchii[1].
Służby mundurowe pełnią istotną funkcję w utrzymaniu bezpieczeństwa publicznego, zapewniając stabilność i sprawne funkcjonowanie państwa. Specyfika pracy w tego typu formacjach często wiąże się z dużą odpowiedzialnością, zaufaniem publicznym, a także z potencjalnymi zagrożeniami. Z tego też względu kandydaci do służb mundurowych muszą zazwyczaj przechodzić selekcję (badania psychologiczne, testy sprawnościowe) specjalistyczne szkolenia, oraz wykazywać się określonymi wymogami dotyczącymi zdrowia, kondycji, wykształcenia i niekaralności[1].
Wśród najpopularniejszych służb mundurowych wymienić można między innymi wojsko, policję, straż: pożarną, więzienną, graniczną, miejską itp.[1]
W Polsce
Służby mundurowe sensu stricto w każdym przypadku charakteryzują się funkcjonowaniem w oparciu o łańcuch dowodzenia i rozkazy w miejsce zwykłego zwierzchnictwa służbowego i poleceń służbowych, zatrudnianiem w oparciu o stosunek służbowy prawa administracyjnego (o pragmatyce zawodowej i procedurze dyscyplinarnej zdefiniowanych osobno dla każdej ze służb ustawami odrębnymi od Kodeksu pracy) w miejsce stosunku pracy. Niektóre spośród nich prowadzą także odrębne od rejestrów cywilnych ewidencje służbowych statków powietrznych i statków żeglugi śródlądowej (tylko w przypadku jednostek Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej), morskich jednostek pływających (tylko w przypadku jednostek marynarki wojennej, Policji lub Straży Granicznej) lub pojazdów kolejowych (tylko w przypadku pojazdów Sił Zbrojnych RP).
Należą do nich:
- Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej – obrona i odstraszanie potencjalnych przeciwników zewnętrznych państwa.
- Organy ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego
- Policja – ochrona wewnętrznego ładu publicznego i bezpieczeństwa obywateli, zwalczanie działalności kryminalnej[2].
- Służba Więzienna – umundurowana i uzbrojona formacja realizuje zadania w zakresie wykonywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania[3].
- Służba Ochrony Państwa – ochrona i transport osób pełniących kierownicze funkcje państwowe, w kraju i za granicą[4].
- Straż Graniczna – zabezpieczenie granic i kontrola osób ich przekraczających[5].
- Państwowa Straż Pożarna – umundurowana formacja zajmująca się walką z pożarami oraz pozostałymi zagrożeniami (innymi niż przestępczość) dla ratowania zdrowia i życia ludzkiego[6].
- Służba Celno-Skarbowa – ochrona interesów ekonomicznych państwa związanych z importem i eksportem towarów, produkcją i obrotem towarami akcyzowymi, działalnością hazardową, a także prowadzenie wywiadu skarbowego[7].
- Straż Marszałkowska – ochrona budynków Sejmu i Senatu RP[8].
- służby specjalne
- Służba Wywiadu Wojskowego (nienależąca pomimo swojej nazwy do Sił Zbrojnych RP; podlega pod Sejm RP)[9]
- Służba Kontrwywiadu Wojskowego (nienależąca pomimo swojej nazwy do Sił Zbrojnych RP; podlega pod Sejm RP)[10][11]
- Agencja Wywiadu – ochrona zewnętrznego bezpieczeństwa i interesów państwa poprzez prowadzenie cywilnego wywiadu zagranicznego, w tym wywiadu elektromagnetycznego oraz obrazowego[12]
- Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego – ochrona państwa przed działalnością obcych służb wywiadowczych, ochrona informacji niejawnych oraz cyberbezpieczeństwa w instytucjach państwowych poza Siłami Zbrojnymi RP oraz w przedsiębiorstwach z dostępem do informacji niejawnych lub zarządzających infrastrukturą krytyczną, zwalczanie terroryzmu i przeciwdziałanie ekstremizmom, zwalczanie innych przestępstw na dużą skalę mogących zagrozić stabilności państwa (bezpieczeństwo narodowe)[13]
- Centralne Biuro Antykorupcyjne[14]
Formacje paramundurowe
Ponadto istnieją inne formacje umundurowane (służby paramundurowe), w których zatrudnienie odbywa się w oparciu o stosunek pracy albo o stosunek cywilnoprawny (w tym stosunek wolontariatu), a zatrudnieni pozostają objęci powszechnym albo rolniczym systemem ubezpieczeń społecznych:
- Państwowa Straż Łowiecka – zwalczanie kłusownictwa i szkodnictwa łowieckiego i przyrodniczego, ochrona zwierzyny, kontrola legalności wykonywania polowania, kontrola podmiotów oferujących polowania komercyjne, kontrola podmiotów prowadzących skup i obrót zwierzyną[15].
- Państwowa Straż Rybacka[16]
- Służba Leśna, w tym Straż Leśna – ochrona dobra Lasów Państwowych i inne działania na korzyść tej instytucji[17].
- Służba Parku Narodowego, w tym Straż Parku[18]
- Służba Parku Krajobrazowego[19]
- Wody Polskie[20]
- Obrona cywilna[21]
- Państwowe Ratownictwo Medyczne[22]
- straże gminne/miejsko-gminne/miejskie – samorządowa formacja mundurowa powoływana przez Radę Gminy do ochrony porządku publicznego na jej terenie[23]
- Inspekcja Transportu Drogowego – formacja ds. bezpieczeństwa przewozu osób i towarów[24]
- Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa[25]
- Straż Ochrony Kolei – ochrona życia ludzi i mienia na obszarze kolejowym oraz zapewnienie porządku publicznego na kolei[26][27]
- jednostki ratownictwa wodnego
- jednostki ratownictwa górskiego
- jednostki ratownictwa górniczego
- jednostki ratownictwa chemicznego
- ochotnicza straż pożarna, zakładowa straż pożarna.
- wewnętrzne służby ochrony
- inne specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne
- administracja morska, administracja rybołówstwa morskiego, administracja żeglugi śródlądowej
- oficerowie i personel pokładowy statków morskich, żeglugi śródlądowej, lotnictwa cywilnego
- Ochotnicze Hufce Pracy
- organizacje harcerskie
- zrzeszenie Polski Związek Łowiecki
- górnicy (patrz: mundur górniczy)
- drużyny pociągowe
Zobacz też
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
