Rzuców

Rzuców – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przysuskim, w gminie Borkowice nad rzeką Jabłonicą, pośród lasów i wzgórz Garbu Gielniowskiego^[4][6]. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 727.

Rzuców

wieś
Remiza OSP w Rzucowie
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	przysuski
Gmina	Borkowice
Liczba ludności (2011)	545[1][2]
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	26-422[3]
Tablice rejestracyjne	WPY
SIMC	0615575[4]
Położenie na mapie Polski Rzuców
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Rzuców
Położenie na mapie powiatu przysuskiego Rzuców
Położenie na mapie gminy Borkowice Rzuców
51°16′58″N 20°44′07″E[5]

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny^[7].

Integralne części wsi Rzuców^[4][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0615581	Wandów	część wsi

Prywatna wieś szlachecka Wzdrzuców, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego^[8]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.

Historia

Historia Rzucowa sięga XII wieku, kiedy to w rejonie przysiółka Górka – Andrzejów założona została graniczna strażnica kasztelanii żarnowskiej. Pozostałością umocnień systemu obronnego jest częściowo zniszczone grodzisko, z zachowanymi wałami, położone nad strumieniem wpadającym do rzeki Jabłonicy.

W XIV wieku istniejący tu majątek rolny należał do rodziny Czapleńców. Rodzina ta miała swój dwór na Czapleńcu. Nazwa ta przetrwała do dziś (obszar lasu obok Rzucowa). W ciągu wieków majątek rzucowski miał różnych właścicieli. W XVII wieku należał do rodziny Leszczyńskich, następnie do Odrowążów. Pod koniec XVIII wieku Rzuców znajdował się w ręku rodziny Świętosławskich.

W 1837 majątek Rzuców kupił Wojciech Krygier – pionier przemysłu metalurgicznego, który przystąpił do rozbudowy rzucowskich fabryk. Wybudował walcownię blachy, drutarnię i gwoździarnię – pierwszą w Królestwie Polskim. Jako pierwszy w Polsce zaprojektował i zbudował piece pudlarskie – zakład w Rzucowie posiadał ich pięć. W tym czasie produkowano tu 567 ton surówki i 648 żelaza rocznie. W 1856 wielki piec został przebudowany przez Andrzeja Krygiera. Walcownia w 1860 zatrudniała 133 robotników. Zakład posiadał 3 maszyny parowe i 7 kół wodnych, a roczna produkcja wynosiła ok. 1500 ton wyrobów.

Około 1864 właścicielem Rzucowa został Adam Mokiejewski, który w 1905 wybudował istniejący do dziś modrzewiowy dwór. Majątek odziedziczył jego syn Witold, twórca kompleksu stawów rybnych, zwanych sadzawkami. Witold Mokiejewski zginął w 1940 w obozie koncentracyjnym w Dachau. Po jego śmierci majątkiem zarządzała żona Wanda. W 1948 dwór i ziemię upaństwowiono. W latach 1948–1995 we dworze miał siedzibę Państwowy Dom Dziecka.

Fabryka w Rzucowie na przestrzeni lat wielokrotnie zmieniała nazwę, ale niezmiennie produkowała odlewy i maszyny rolnicze. Zawsze była głównym pracodawcą dla mieszkańców Rzucowa i okolicznych miejscowości, aż do 1994 kiedy postawiono ją w stan upadłości. Jej spadkobierczynią jest prywatna spółka o podobnym profilu produkcji, choć na mniejszą skalę.

Interesujące obiekty

• Grodzisko z XII wieku wchodziło w skład systemu obronnego kasztelanii krzyńskiej. Gród istniał co najmniej dwa wieki. Zachowane w dość dobrym stanie wały malowniczo górują nad okolicą.

• Dwór modrzewiowy i park. Zbudowany w 1905 dwór w stylu włoskim, należy do unikatowych w Polsce zabytków architektury drewnianej. Budynek jest parterowy z mieszkalnym poddaszem i naczółkowym dachem. We wnętrzu zachowało się wiele oryginalnych elementów. Obok dworu znajduje się murowany budynek gospodarczy z piaskowca.

• Odlewnia żeliwa przełom XVIII i XIX wieku – dzieło Wojciecha Krygera polskiego metalurga, który pod nabyciu majątku ziemskiego w Rzucowie rozbudował i unowocześnił miejscowe fabryki. Jako pierwszy w Polsce zaprojektował i zbudował piece pudlingowe – zakład w Rzucowie posiadał ich pięć. W tym czasie produkowano tu 567 ton surówki i 648 żelaza rocznie.

• Mury walcowni połowa XIX wieku – jeden z obiektów kompleksu przemysłowego, wybudowany przez Wojciecha Krygera w połowie XIX wieku.

• Gucin – leśniczówka modrzewiowa oraz tzw. Pensjonat murowany – początek XX wieku – obiekty o charakterze hotelowym, wybudowane przez rodzinę Mokiejewskich.

• Szkoła podstawowa – wzniesiona została w 1901 przez Adama Mokiejewskiego – właściciela dóbr rzucowskich. Zajęcia szkolne odbywały się aż do roku 1976, kiedy został oddany do użytku budynek nowej szkoły przy ulicy Szkolnej tzw. tysiąclatki.

Turystyka

Przez Rzuców prowadzi zielony szlak turystyczny (MZ/SW-5220z) im. ks. Jana Wiśniewskiego z Przysuchy do rezerwatu „Ciechostowice” koło Szydłowca.

Przypisy

1. Wieś Rzuców w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-02-18], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-02-18].
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1130 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT
5. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119954
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. Opis parafii na stronie diecezji
8. Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

Linki zewnętrzne

• Rzuców, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 169.