Rząd Generalnego Gubernatorstwa

Rząd Generalnego Gubernatorstwa (niem. Regierung des Generalgouvernements) – nieuznawany międzynarodowo^[1] centralny organ zarządu Generalnego Gubernatorstwa, istniejący od września / października 1939 formalnie do 8 / 9 maja 1945 – kapitulacji III Rzeszy pod kierownictwem gubernatora Hansa Franka, w 1948 uznany przez Najwyższy Trybunał Narodowy za organizację przestępczą^[2].

Hans Frank z zarządcami dystryktów, od lewej: Ernst Kundt, Ludwig Fischer, Hans Frank, Otto Wächter, Ernst Zörner, Richard Wendler.

Od prawej strony podczas przeglądu Sonderdienstu maszerują kolejno gubernator Hans Frank, komendant policji GG Herbert Becker oraz sekretarz stanu Ernst Boepple

Oficjalna proklamacja utworzenia Generalnego Gubernatorstwa (październik 1939)

Historia

Początkowo na zajętych przez Wehrmacht terenach Polski władzę sprawował Zarząd Wojskowy Wehrmachtu. W jego ramach działała administracja cywilna i Zarząd Cywilny. Szefem Zarządu Cywilnego mianowano Hansa Franka. Na przełomie października i listopada 1939 został utworzony Urząd Generalnego Gubernatora, który w grudniu 1940 został przekształcony w „rząd Generalnego Gubernatorstwa”^[3][4]. Frank po mianowaniu na funkcję Generalnego Gubernatora mianował grupę swoich współpracowników. Pierwsze wydane obwieszczenie o sprawach personalnych z dnia 31 października 1939 jako zaczątek rządu Generalnego Gubernatorstwa wymieniało siedem osób^[5]:

1. Josefa Bühlera jako szefa generalnego urzędu,
2. Friedricha Wilhelma Krügera jako szefa Policji GG,
3. Otto Wächtera jako gubernatora dystryktu krakowskiego,
4. Friedricha Schmidta jako gubernatora dystryktu lubelskiego,
5. Karla Lascha jako gubernatora dystryktu radomskiego,
6. Ludwiga Fischera jako gubernatora dystryktu warszawskiego,
7. Wilhelma Heubera jako pełnomocnika Generalnego Gubernatora dla okupowanych polskich obszarów z siedzibą w Berlinie.

Organizacja rządu GG

W skład rządu oprócz organów centralnych wchodziły ministerstwa – resortowe wydziały główne (przed grudniem 1940 zwane „wydziałami”) w liczbie 12:

• Wydział Główny:
  • I Spraw Wewnętrznych (niem. Hauptabteilung Innere Verwaltung)
  • II Skarbu (niem. Hauptabteilung Finanzen)
  • III Sprawiedliwości (niem. Hauptabteilung Justiz)
  • IV Gospodarki (niem. Hauptabteilung Wirtschaft)
  • V Wyżywienia (niem. Hauptabteilung Ernährung und Landwirtschaft)
  • VI Lasów (niem. Hauptabteilung Forsten)
  • VII Pracy (niem. Hauptabteilung Arbeit)
  • VIII Propagandy (niem. Hauptabteilung Propaganda)
  • IX Nauki i Oświaty (niem. Hauptabteilung Wissenshaft und Unterricht)
  • X Budownictwa (niem. Hauptabteilung Bauwesen)
  • XI Kolei (niem. Hauptabteilung Eisenbahn)
  • XII Poczty (niem. Hauptabteilung Post)

Skład rządu Generalnego Gubernatorstwa

Współpracownicy Hansa Franka: sekretarz stanu Josef Bühler oraz Kurd Eissfeldt, z prawej podsekretarz stanu Ernst Kundt

• Generalny Gubernator: Hans Frank
• sekretarz stanu:
  • październik 1939 – maj 1940 Arthur Seyss-Inquart
  • maj 1940 – 1945 Josef Bühler (sekretarz stanu – premier rządu Generalnego Gubernatorstwa)
  • Ernst Boepple (II sekretarz stanu)
• kancelaria Generalnego Gubernatora:
  • listopad 1939 – luty 1943 Franz Keith
  • luty 1943 – 1945 Maximilian Meidinger
• pełnomocnik Generalnego Gubernatora w Berlinie:
  • Wilhelm Heuber
• sekretariat stanu ds. bezpieczeństwa (Staatssekretariat fuer das Sicherheitswesen)
  • październik 1939 – listopad 1943 Friedrich Wilhelm Krüger
  • listopad 1943 – 1945 Wilhelm Koppe
• Główny Wydział Budownictwa:
  • luty 1940 – 1945 Theodor Bauder
• Główny Wydział Finansów:
  • marzec 1940 – styczeń 1942 Alfred Spindler
  • styczeń 1942 – 1945 Hermann Senkowsky
• Główny Wydział Gospodarki:
  • Richard Zetsche
  • Walter Emmerich
• Główny Wydział Kolejnictwa:
  • listopad 1939 – luty 1940 Emil Beck
  • kwiecień 1941 – 1945 Adolf Gerteis
• Główny Wydział Leśnictwa:
  • październik 1939 – 1945 Kurd Eissfeldt
• Główny Wydział Nauki i Szkolnictwa:
  • Kajetan Mühlmann
  • Adolf Watzke
  • październik 1942 – 1945 Ludwig Eichholz
• Główny Wydział Poczty:
  • Richard Lauxmann
• Główny Wydział Pracy:
  • listopad 1939 – listopad 1942 Max Frauendorf
  • listopad 1942 – styczeń 1943 Alexander Rhetz
  • styczeń 1943 – 1945 Wilhelm Struve
• Główny Wydział Propagandy:
  • Max du Prel – październik 1939 – lipiec 1940
  • Erich Schmidt – lipiec 1940 – kwiecień 1941
  • Wilhelm Ohlenbusch – kwiecień 1941 – 1945
• Główny Wydział Spraw Wewnętrznych:
  • październik 1939 – wrzesień 1940 Friedrich Siebert
  • wrzesień 1940 – listopad 1940 Ernst Kundt
  • listopad 1940 – styczeń 1942 Eberhard Westerkamp
  • luty 1942 – styczeń 1943 Friedrich Siebert
  • styczeń 1943 – październik 1943 Ludwig Losacker
  • listopad 1943 – 1945 Harry Georg von Crausshaar
• Główny Wydział Sprawiedliwości:
  • maj 1942 – 1945 Kurt Wille
• Główny Wydział Wyżywienia i Rolnictwa:
  • październik 1939 – grudzień 1942 Hellmut Körner
  • grudzień 1942 – 1945 Karl Naumann
• Główny Wydział Zdrowia:
  • maj 1940 – styczeń 1943 Jost Walbaum
  • styczeń 1943 – 1945 Heinrich Teitge

Zarząd dystryktów GG

Mapa administracyjna Generalnego Gubernatorstwa po 1941

• Dystrykt krakowski, Siedziba Kraków, Adolf-Hitler-Platz 27:
  • Gubernatorzy:
    • W okresie 26.10.1939 – 22 stycznia 1943 funkcję gubernatora dystryktu pełnił SS–Brigadeführer – Dr Otto Wächter^[6],
    • SS–Brigadeführer Dr Richard Wendler: od 31 stycznia 1942 do 26 maja 1943
    • wicegubernator Ludwig Losacker: do 24 lutego 1943 do 10 października 1943
    • SS–Brigadeführer Dr Kurt Ludwig Burgsdorff: od 23 listopada 1943 do 18 stycznia 1945
• Dystrykt lubelski,
  • Gubernatorzy:
    • Friedrich Schmidt (1939 – marzec 1940)
    • Ernst Zörner (31 marca 1940 – 10 kwietnia 1943)
    • Richard Wendler (27 maja 1943 – lipiec 1944)
• Dystrykt radomski,
  • Gubernatorzy:
    • Karl Lasch: od 26 października 1939 do lipca 1941
    • mjr Ernst Kundt: od sierpnia 1941 do 16 stycznia 1945
• Dystrykt warszawski,
  • Gubernatorzy:
    • Ludwig Fischer (26 października 1939 – 17 stycznia 1945)
• Dystrykt Galicja (od 1 sierpnia 1941).
  • Gubernatorzy:
    • dr Karl Lasch – od 1 sierpnia 1941 do 6 stycznia 1942, aresztowany
    • SS–Gruppenführer Otto Wächter – od 1 lutego 1942 do lipca 1944^[7]

Przypisy

1. Generalne Gubernatorstwo. Quasi-państwo utworzone przez Niemców. dorzeczy.pl, 2021-10-26. [dostęp 2023-11-20].
2. Andrzej Zajda: Najwyższy Trybunał Narodowy – proces Arthura Greisera. ingremio.org. [dostęp 2023-11-20].
3. M. Wieliczko, Zarząd cywilny 14 Armii Wehrmachtu (26 sierpnia – 10 października 1939 r.), „Annales UMCS. Sectio F” 1996, vol. 51.
4. M. Wrzosek, Zaczątki niemieckiego systemu okupacyjnego na terytoriach polskich opanowanych przez wojska niemieckie jesienią 1939 roku, „Studia Podlaskie” 1996, t. 6.
5. „Wybór tekstów źródłowych z historii państwa i prawa. Okres okupacji hitlerowskiej na ziemiach polskich.”, Alfred Konieczny, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 1980.
6. „Okupacja i ruch oporu w Dzienniku Hansa Franka 1939-1945” KIW, Warszawa 1972, Tom I, s. 40.
7. Bogdan Musiał: Deutsche Zivilverwaltung und Judenverfolgung im Generalgouvernement. Harrassowitz, Wiesbaden 1999, ISBN 3-447-04208-7; 2. unv. Aufl., ebd. 2004, ISBN 3-447-05063-2.

Bibliografia

• Ernst Klee, Das Personenlexikon zum Dritten Reich. Wer war was vor und nach 1945? („The Encyclopedia of People in the Third Reich. Who was What before and after 1945?”) Frankfurt am Main: S. Fischer, 2003; 2nd edition. 2005, 732 pages, ISBN 3-596-16048-0.
• Berenstein Tatiana, Rutkowski Adam: Niemiecka administracja wojskowa na okupowanych ziemiach polskich (1 września – 25 października 1939 r.). in: Najnowsze Dziejke Polski. Materiały i studia z okresu II wojny światowej. Bd. VI. Warszawa 1962. S. 45–57
• Bogdan Musial: Deutsche Zivilverwaltung und Judenverfolgung im Generalgouvernement. Harrassowitz, Wiesbaden 1999, ISBN 3-447-04208-7; 2. unv. Aufl., ebd. 2004, ISBN 3-447-05063-2.
• Das Generalgouvernement. Reisehandbuch. Karl Baedeker Verlag, Leipzig 1943 – drei Datierungen der Übersichtskarte: IV.43, VI.43, undatiert.
• Max du Prel (Hrsg.): Das General-Gouvernement. Konrad Triltsch, Würzburg 1942.
• Werner Präg/Wolfgang Jacobmeyer (Hrsg.): Das Diensttagebuch des deutschen Generalgouverneurs in Polen 1939–1945 (= Quellen und Darstellungen zur Zeitgeschichte. Bd. 20). Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart 1975, ISBN 3-421-01700-X (Veröffentlichung des Instituts für Zeitgeschichte).

Linki zewnętrzne

• Władze Generalnego Gubernatorstwa