Rumieniak piaskowy

Rumieniak piaskowy (Clitopilus caelatus (Fr.) Vila & Contu) – gatunek grzybów należący do rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)^[1].

Rumieniak piaskowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	dzwonkówkowate
Rodzaj	Clitopilus
Gatunek	rumieniak piaskowy
Nazwa systematyczna
Clitopilus caelatus (Fr.) Vila & Contu Boll. Assoc. Micol. Ecol. Romana 25(nos 77-78): 12 (2009)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Clitopilus, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1838 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus caelatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2009 r. Jordi Vila i Marco Contu przenosząc go do rodzaju Clitopilus^[1].

Synonimy^[2]:

• Agaricus caelatus Fr. 1838
• Clitopilus caelatus (Fr.) Kühner & Romagn. 1953
• Gyrophila caelata (Fr.) Quél. 1886
• Rhodocybe caelata (Fr.) Maire 1926
• Tricholoma caelatum (Fr.) Gillet 1874

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. (dla synonimu Rhodocybe caelata)^[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Clitopilus jest niespójna z nazwą naukową.

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–30 mm, kształt początkowo wypukły, potem płaskowypukły z wgłębieniem, lub bez. Brzeg początkowo podwinięty, potem prosty. Jest słabo higrofaniczny, w stanie wilgotnym nieprążkowany i nie półprzezroczysty. Powierzchnia o barwie od ciemnoszarej do szarobrązowej, jaśniejsza przy brzegu, w stanie suchym lekko wyblakła, u młodszych owocników połyskująca, u starszych błyszcząca^[4].

Hymenofor

Blaszkowy. Blaszki w liczbie 20–25, dość odległe, szeroko przyrośnięte, często zbiegające z ząbkiem, czasami anastomozujące, początkowo łukowate, potem brzuchate, o szerokości do 3,5 mm. Początkowo są kremowe, potem różowe. Ostrza równe, tej samej barwy^[4].

Trzon

Wysokość 20–40 mm, grubość 2–3 mm, cylindryczny, czasami wygięty, początkowo pełny, potem pusty. Powierzchnia o barwie sepii lub szarobrązowej, początkowo delikatnie owłosiona, potem gładka i błyszcząca^[4].

Miąższ

Cienki, w kapeluszu tej samej barwy co powierzchnia, lub nieco jaśniejszy, w trzonie jaśniejszy i włóknisty^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki o rozmiarach 6,5–9 × 4–5 μm. Kształt elipsoidalny do podłużnego, delikatnie drobnokanciaste. Podstawki 4–sterygmowe, o rozmiarach 18–32 × 6–9 μm. Pseudocystydy liczne, o szerokości 4–12 μm, o kształcie od cylindrycznego do maczugowatego, czasami ze stożkowym końcem, wewnątrz ziarniste. Strzępki w zewnętrznej warstwie kapelusza wąskocylindryczne, o grubości 3,5–7 μm. Warstwa podskórkowa nieregularna, złożona z silnie splecionych, ciasno upakowanych cylindrycznych strzępek. Strzępki skórki i tramy kapelusza inkrustowane. Brak sprzążek^[4].

Występowanie i siedlisko

Opisano jego występowanie głównie w Europie i Ameryce Północnej. Jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony, ale rzadki^[4]. Poza tym występuje na pojedynczych stanowiskach w Argentynie i Maroku^[5]. W polskim piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano jedno tylko stanowisko w Puszczy Białowieskiej (1968). Więcej i aktualnych stanowisk tego gatunku podają natomiast hobbyści na internetowej stronie Atlasu grzybów Polski^[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek zagrożony wymarciem, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia^[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Danii, Holandii^[3].

Saprotrof. Siedlisko: tereny trawiaste i wrzosowiska, zwłaszcza na kwaśnej i piaszczystej glebie. Owocniki pojawiają się od lipca do listopada^[4].

Gatunki podobne

Bardzo podobny jest Rhodocybe arenicola. Wydaje się, że brak powodu, by uważać je za odrębne gatunki^[4].