Rozdziele (powiat gorlicki)

Rozdziele (łemkow. Розділя) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Lipinki.

Rozdziele

wieś
Cerkiew greckokatolicka
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Lipinki
Liczba ludności (2021)	244[1]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-305[2]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0356027
Położenie na mapie Polski Rozdziele
Położenie na mapie województwa małopolskiego Rozdziele
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Rozdziele
Położenie na mapie gminy Lipinki Rozdziele
49°38′49″N 21°17′34″E[3]

Cerkiew prawosławna

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego. Integralne części miejscowości: Niżny Koniec, Wyżny Koniec^[4].

Jedna z wersji pochodzenia nazwy wsi mówi, że Rozdziele powstało z południowej części Lipinek, zasiedlonej przez Wołochów. Ponieważ mieszkańcy różnych wyznań nie żyli ze sobą w zgodzie, rozdzielono wieś na dwie połowy.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[5]:

• cerkiew prawosławna pod wezwaniem Narodzenia Bogurodzicy, drewniana. Przeniesiono ją do Rozdziela w 1985 z Serednicy w powiecie bieszczadzkim, gdzie stała od 1756 roku. Świątynia parafialna^[6];
• cmentarz wojenny nr 85 z I wojny światowej;
• cerkiew greckokatolicka Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, murowana, o nietypowej dla zachodniej Łemkowszczyzny architekturze (obecnie współużytkowana także przez rzymskokatolicką parafię Wniebowzięcia NMP w Lipinkach. Jej powstanie wiąże się z końcową fazą działalności budowlanej tzw. okresu józefińskiego. Fundatorem cerkwi (według zachowanej tablicy erekcyjnej) był Ewaryst hrabia Kuropatnicki. Kamień węgielny położono 10 maja 1787 roku. W 1927 r. cerkiew rozbudowano poprzez przedłużenie nawy w kierunku zachodnim tak, że z pierwotnego założenia zachowało się jedynie półkoliste prezbiterium oraz wschodnia część nawy.^[7].

II wojna światowa

• Po południu 7 września 1939 oddział żołnierzy polskich z 1 Pułku Strzelców Podhalańskich stoczył w Rozdzielu zaciętą potyczkę z nacierającą od strony Krygu kolumną Niemców. W czasie walki zginął niemiecki oficer z patrolu zwiadowczego, zabity przez Łemka Stefana Chanasa, mieszkańca tej wioski będącego w służbie Wojska Polskiego^[8]. Następnego dnia Niemcy w odwecie podpalili sześć budynków w centrum wsi, ostrzeliwując biegnących na ratunek. W ten sposób zginęło ośmiu mieszkańców wsi.
• Na pograniczu Lipinek i Rozdziela 17 sierpnia 1944 r. w czasie akcji partyzanckiej na dom członków ukraińskiej policji, partyzant kpr. Jan Sajchta z Krygu został ciężko ranny. Zaalarmowany strzałami oddział niemiecki przybył natychmiast na miejsce akcji i tu na podwórzu domu dobił partyzanta. Ludność z pobliskich domów zmuszona była schronić się w lesie.
• W czasie okupacji w Rozdzielu zginęli: siedmioosobowa rodzina Kullerow, Józef i Michał Siwak oraz pięcioro dzieci z rodzin romów Siwaków, Piotr Dragan, Anastazja Tylawska razem z przechowywanym żydem Joskiem i inni.

Szlaki piesze

• Rozdziele – Mały Ferdel (578 m n.p.m.)

Zobacz też

• Rozdziele

Przypisy

1. Wieś Rozdziele - gm. Lipinki, Polska w Liczbach. [dostęp: 2023-02-16].
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1100 [zarchiwizowane 2022-10-26].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 116941
4. GUS. Rejestr TERYT
5. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
6. Kalendarz Prawosławny 2017, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 194
7. Brykowski Ryszard: Zabytki architektury powiatu gorlickiego, w: „Nad rzeką Ropą. Szkice historyczne”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968, s. 472
8. Адам, Федор Барча, Гоч: Лемкы в борбі о свою i не свою свободу. Ліґніця-Зичдранова: Oficyna Wydawnicza ATUT Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2005, s. 30.

Bibliografia

• Miejsca walki, straceń i męczeństwa ludności w powiecie gorlickiem w okresie II wojny światowej, Ludwik Dusza, Rzeszów, 1971.
• Wojciech Krukar i inni: Przewodnik Beskid Niski dla prawdziwego turysty. Pruszków: Oficyna wydawnicza REWASZ, 2002, s. 367-368. ISBN 83-85557-98-9.

Linki zewnętrzne

• Rozdziele, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 832.