Rok Kopernikański

Rok Kopernikański – rok 1973 ogłoszony przez UNESCO międzynarodowym Rokiem Kopernika dla uczczenia 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika (19 lutego 1473 w Toruniu).

Zegar słoneczny upamiętniający pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, zaprojektowany przez Ewelinę Szczech-Siwicką i Henryka Siwickiego w 1973. Zegar ten znajduje się w Dolinie Marzeń przy ulicy Chopina w Toruniu

Legnica – narożnik Rynku i ulicy Świętego Jana – mozaika powstała w roku 1973, w 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika a jej autorem jest artysta – plastyk Henryk Baca. Ścienna mozaika przedstawia Mikołaja Kopernika

Historia

Przygotowania rozpoczęły się w 1971 i 1972. Trwały cały 1973, głównie latem, w kilku miastach polskich. Główne uroczystości obchodzono w miastach związanych z życiem tego astronoma: Toruniu gdzie się urodził i mieszkał, Olsztynie i Lidzbarku Warmińskim, gdzie mieszkał i we Fromborku, gdzie zmarł. Obchody były częścią Roku Nauki Polskiej^[1].

Inauguracja ogólnopolskich obchodów pięćsetlecia urodzin Mikołaja Kopernika miała miejsce w Toruniu w dniach 18–19 lutego 1973 roku. Wzięli w niej udział: Janusz Groszkowski wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Obchodów Kopernikowskich, członkowie Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu, Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy i Miejskiej Rady Narodowej w Toruniu^[2].

Główne obchody miały miejsce na początku października i zostały połączone z inauguracją roku akademickiego UMK, otwarciem miasteczka uniwersyteckiego na Bielanach^[2].

Działania podjęte w ramach Roku Kopernikańskiego

Toruń

• władze PRL przyznały środki finansowe na modernizację Zespołu Staromiejskiego
• rozbudowano Dom Kopernika i znajdujące się tam Muzeum
• zbudowano miasteczko akademickie dla Uniwersytetu Mikołaja Kopernika^[2]
• otwarto dwa hotele firmy Orbis: „Helios” i „Kosmos”^{[potrzebny przypis]}
• powstały liczne pomniki, rzeźby i instalacje artystyczne o tematyce związanej z kosmosem^{[potrzebny przypis]}
• Muzeum Okręgowe przygotowało wystawę „Kultura artystyczna ziemi chełmińskiej w czasach Kopernika”^[2].
• W dniach 26–28 marca 1973 roku Studenckie Koło Historyków i Związek Nauczycielstwa Polskiego UMK zorganizowało międzynarodową sesja naukową „Mikołaj Kopernik – człowiek Odrodzenia i dzieje jego idei” z udziałem delegacji z Uniwersytetu w Greifswaldzie i Uniwersytetu Jana Amosa Komeńskiego w Bratysławie^[2].
• We wrześniu 1973 roku w Toruniu odbył się Kongres Międzynarodowej Unii Astronomicznej^[2].
• Polska Akademia Nauk, UNESCO, Międzynarodowa Unia Astronomiczna i Unia Historii i Filozofii Nauki w dniach 5–12 września zorganizowały w Olsztynie i Toruniu międzynarodowy kongres Colloquia Copernicana. Podczas kongresu doktoraty honoris causa UMK otrzymali: Wiktor Ambarcumian, astronom z Uniwersytetu im. Łomonosowa w Moskwie Georgij Duboszin, Martin Ryle, Harlan J. Smith, Pol Swings, dyrektor Federalnego Obserwatorium Astrofizycznego w Wiktorii Kenneth O. Wright i Antoni Zygmund^[2].
• W dniach 14–17 września zorganizowano Intercopernicalia z udziałem studentów z ZSRR, Czechosłowacji, Węgier, Bułgarii, NRD, Finlandii, Belgii, Francji, Włoch, Szwecji, Danii i Jugosławii^[2].
• 12 lutego 1973 miała miejsce premiera filmu Ewy i Czesława Petelskich Kopernik. Scenariusz napisali Jerzy Broszkiewicz i Zdzisław Skowroński^[1].

Kraków

• Akademii Medycznej w Krakowie nadano imię Mikołaja Kopernika^[3].
• W dniach 19–25 lutego 1973 roku Krakowski Komitet Frontu Jedności Narodu i Rada Narodowa m. Krakowa zorganizowały Tydzień kopernikowski w ramach którego odbyła się sesja naukowa w której uczestniczyły władze miejskie Bolonii, Rochesteru, Lipska, Kijowa, Tyrnowa, Bratysławy, Torunia i Opola, zlozono kwiaty pod pomnikiem Kopernika, otwarto wystawy: Życie i twórczość Mikołaja Kopernika (Biblioteka Jagiellońska) i Kopernik w literaturze pięknej (Miejska Biblioteka Publiczna), organizowano koncerty i pokazy filmowe^[1].
• Krakowski Akademicki Klubu Alpinistyczny zorganizował ekspedycję na Górę Kopernika na Spitsbergenie^[1]

Wieliczka

• W kwietniu 1973 roku w kopalni soli w Wieliczce otwarto na głębokości 63 m nową komorę „Kopernik”, znajdująca się na głębokości 63 m. Umieszczono w niej pomnik Kopernika wykonany przez Władysława Hapka^[4][1]

Olsztyn

• W Olsztynie zmodernizowano Zamek Kapituły Warmińskiej i otwarto 19 lutego 1973 roku planetarium^[1].
• W dniach 9–10 lutego 1973 Muzeum Mazurskie, Ośrodek Bada Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego oraz Towarzystwem Miłośników Historii i Zabytków Krakowa w Zamku Olsztyńskim zorganizowały sesję naukową poświęconą Kopernikowi^[1].
• W maju wyruszył z Olsztyna do Krakowa dyliżans pocztowy wypożyczony z Muzeum Poczty we Wrocławiu. Przejechał on szlakiem kopernikowskim wioząc listy i karty, które w każdym z 35 miast na trasie zostały ostemplowane okolicznościową pieczątką^[1].

W innych miejscowościach

• W Lidzbarku Warmińskim zmodernizowano Zamek biskupów warmińskich, a we Fromborku zbudowano hotel „Kopernik”.
• 12–15 lutego 1973 w planetarium w Chorzowie odbył się W XVI Zjazd Polskiego Towarzystwa Astronomicznego podczas którego wygłoszono referaty poświęcone Kopernikowi^[1]
• W tamach programu Interkosmos przeprowadzano eksperyment kosmiczny Interkosmos – Kopernik 500, w którym wzięli udział astronomowie z Polskiej Akademii Nauk i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika^[2][1].
• w dniach 13–14 kwietnia 1973 roku Senat Uniwersytetu Warszawskiego i Towarzystwo Naukowe Płockie zorganizowały w Płocku sesję naukową Mikołaj Kopernik i jego kraj^[1].
• 18 lutego 1973 w auli Leopoldina Uniwersytet Wrocławski z Wojewódzkim Komitetem Frontu Jedności Narodu zorganizował sesję kopernikowską^[1].
• W Muzeum Techniki NOT w Warszawie 19 lutego 1973 roku otwarto wystawę Mikołaj Kopernik. Życie– myśl – dzieło^[1].
• Pomniki w: Krośnie^[5], Fromborku (odsłonięty 15 lipca 1973 podczas zlotu ZHP w ramach Operacji 1001 Frombork)^[1]. W ramach obchodów odsłonięto również pomnik Jana Heweliusza w Gdańsku^[6].

Do działań włączono harcerzy (Operacja 1001-Frombork), szkoły, zakłady pracy. Nie podjęto współpracy z miastami włoskimi (Bolonia, Ferrara), mimo propozycji z ich strony.

Z tej okazji wydano znaczki pocztowe m.in. we Francji, w Jugosławii, Niemieckiej Republice Demokratycznej i Republice Federalnej Niemiec, na Węgrzech i w ZSRR. 18 stycznia 1973 roku Poczta Polska wydała 5 znaczków na których umieszczono reprodukcje portretów astronoma^[1].

Tadeusz Paciorkiewicz skomponował oratorium De revolutionibus (teksty pieśni napisał Stefan Połom)^[1].

Galeria

Wybrane działania podjęte w ramach Roku Kopernikańskiego w Polsce

Odrestaurowano średniowieczny zespół staromiejski Torunia

Zbudowano miasteczko akademickie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na toruńskich Bielanach

Przebudowano i rekonstruowano zespół 2 późnogotyckich kamienic z końca XV wieku na potrzeby Muzeum Okręgowego w Toruniu (Dom Mikołaja Kopernika)

Zmodernizowano Zamek biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim

Otwarto planetarium w Olsztynie

Zobacz też

• Szlak Kopernikowski (drogowy)
• Szlak Kopernikowski (pieszy)

Przypisy

1. RyszardR. Torchalski RyszardR., Obchody rocznicy kopernikowskiej, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” (18/3), 1973, s. 603–610.
2. Obchody pięćsetlecia urodzin Mikołaja Kopernika w 1973 roku w Toruniu, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” (3), 2013, s. 573–584.
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 września 1973 r. w sprawie nadania Akademii Medycznej w Krakowie imienia Mikołaja Kopernika (Dz.U. z 1973 r. nr 36, poz. 215).
4. Kopalnia Soli Wieliczka – Trasa Turystyczna [online], www.krakow.ru [dostęp 2022-10-01].
5. Artysta Stanisław Kochanek został upamiętniony. Ma rondo swojego imienia [online], Krosno24, 28 września 2020 [dostęp 2022-10-15].
6. Spór o pomnik Jana Heweliusza [online], Gdańsk Nasze Miasto, 3 października 2003 [dostęp 2022-10-15] (pol.).