Republikanie (Francja)

Republikanie (fr. Les Républicains, LR) – francuska partia polityczna. Powołana w 2015 z inicjatywy Nicolasa Sarkozy’ego w wyniku przekształcenia działającej od 2002 Unii na rzecz Ruchu Ludowego, stając się legalną sukcesorką UMP. Republikanie należą do Europejskiej Partii Ludowej^[1]. Ugrupowanie ma profil centroprawicowy, łączy m.in. nurty gaullistowskie, liberalno-konserwatywne^[2] i chadeckie^[3].

Republikanie

Les Républicains

Państwo	Francja
Skrót	LR
Data założenia	30 maja 2015
Adres siedziby	Paryż
Ideologia polityczna	gaullizm, liberalny konserwatyzm, chrześcijańska demokracja
Poglądy gospodarcze	liberalizm
Członkostwo międzynarodowe	Europejska Partia Ludowa
Grupa w Parlamencie Europejskim	Europejska Partia Ludowa
Strona internetowa

Historia

Unia na rzecz Ruchu Ludowego powstała z inicjatywy prezydenta Jacques’a Chiraca w 2002^[4]. Następnie stanowiła zaplecze polityczne Nicolasa Sarkozy’ego, który w 2012 nie uzyskał reelekcji w wyborach prezydenckich. UMP poniosła w tym samym roku porażkę w wyborach parlamentarnych, przechodząc do opozycji. W czerwcu 2014 do dymisji podał się jej przewodniczący Jean-François Copé^[5]. W listopadzie 2014 przeprowadzono nowe wybory przewodniczącego ugrupowania, w których mogli wziąć udział wszyscy zarejestrowani członkowie partii. W głosowaniu zwyciężył były prezydent Nicolas Sarkozy, otrzymując ponad 64% głosów^[6].

Były prezydent zapowiedział dążenie do przekształcenia partii w nowe ugrupowanie, proponując powołanie na bazie UMP partii Republikanie. Deklaracja ta spotkała się z pewną krytyką ze strony lewicy, zarzucano bowiem uzurpowanie republikańskiego dziedzictwa. Postępowanie sądowe umożliwiło jednak przyjęcie nowej nazwy^[7]. Przekształcenie UMP w Republikanów zatwierdziły władze partii, a następnie zaakceptowało to ponad 83% biorących udział w głosowaniu członków ugrupowania. 30 maja 2015 odbył się kongres założycielski Republikanów^[8]. Skład władz centralnych Republikanów pozostał tożsamy z ostatnimi władzami UMP. Nicolas Sarkozy objął funkcję przewodniczącego, Nathalie Kosciusko-Morizet została wiceprzewodniczącą LR, a Laurent Wauquiez sekretarzem generalnym^[4].

W grudniu 2015 Republikanie wystartowali w wyborach regionalnych jako największe ugrupowanie koalicji prawicy i centrum. Wspierani przez nich kandydaci wygrali w 7 z 13 regionów w Europie, a także na Reunionie^[9]. W lipcu 2016 Nicolas Sarkozy zapowiedział rezygnację z kierowania partią, by zaangażować się w kampanię przed prawyborami prezydenckimi na centroprawicy^[10]. W sierpniu tegoż roku pełniącym obowiązki przewodniczącego partii został Laurent Wauquiez, wykonywał tę funkcję do listopada 2016.

W listopadzie 2016 Republikanie zorganizowali prawybory przed wyborami prezydenckimi w 2017. W pierwszej turze zagłosowało około 4,3 miliona osób. Wygrał ją François Fillon z wynikiem 44%, przed Alainem Juppé (29%) i Nicolasem Sarkozym (21%)^[11]. W drugiej turze, w której oddano około 4,4 miliona głosów, zwycięstwo odniósł François Fillon, zdobywając około 67% głosów^[12]. Kampania wyborcza kandydata Republikanów załamała się w styczniu 2017 w związku z „Penelopgate”, aferą związanym z zatrudnianiem żony polityka jako asystentki parlamentarnej^[13]. Ostatecznie François Fillon zajął 3. miejsce w pierwszej turze głosowania z wynikiem 20% głosów^[14]. Po wyborczym zwycięstwie centrowego kandydata Emmanuela Macrona nowym premierem został działacz Republikanów Édouard Philippe. W nowym gabinecie bez zgody władz partii znaleźli się także inni przedstawiciele centroprawicy (np. Bruno Le Maire); w konsekwencji wszyscy zostali wykluczeni z szeregów ugrupowania^[15].

Przed wyborami parlamentarnymi w 2017 Republikanie zawarli porozumienie z Unią Demokratów i Niezależnych, wystawiając w większości okręgów wspólnych kandydatów. W wyborach tych koalicja centroprawicy zajęła drugie miejsce za większością prezydencką. Do Zgromadzenia Narodowego XV kadencji weszło 112 kandydatów Republikanów i 18 przedstawicieli UDI^[16][17]. W tym samym roku grupa działaczy opowiadających się za współpracą z nowym prezydentem powołała ugrupowanie Agir^[18].

W grudniu 2017 Republikanie przeprowadzili wybory na wakujące od ponad roku stanowisko przewodniczącego. Zwyciężył w nich Laurent Wauquiez, którego w poparło blisko 75% głosujących^[19]. W wyborach europejskich w 2019 na czele listy wyborczej partii stanął François-Xavier Bellamy. Ugrupowanie zajęło czwarte miejsce w głosowaniu z maja tegoż roku, otrzymując 8,5% głosów i 8 mandatów^[20]. Słaby wynik partii doprowadził w czerwcu do dymisji Laurenta Wauquieza, a tymczasowe przywództwo w partii przejął Jean Leonetti^[21]. W październiku 2019 na czele ugrupowania stanął Christian Jacob^[22]. W 2022 kandydatką partii w wyborach prezydenckich była Valérie Pécresse; w pierwszej turze głosowania otrzymała 4,8% głosów, zajmując piąte miejsce wśród 12 kandydatów^[23]. W wyborach parlamentarnych w tym samym roku Republikanie uzyskali 61 mandatów w niższej izbie francuskiego parlamentu^[24]. W czerwcu 2022 Christian Jacob ustąpił z funkcji przewodniczącego partii^[25]. W grudniu tegoż roku nowym liderem Republikanów został Éric Ciotti^[26].

W wyborach do PE z czerwca 2024 partia otrzymała 7,3% głosów i 6 mandatów^[27]. Wkrótce po tych wyborach i rozpisaniu nowych wyborów parlamentarnych Éric Ciotti zadeklarował publicznie zawarcie porozumienia wyborczego ze skrajnie prawicowym Zjednoczeniem Narodowym. Od koncepcji tej odcięli się niemal wszyscy najważniejsi politycy Republikanów, a jej sformułowanie doprowadziło do kryzysu w partii^[28]. Kierownictwo formacji podjęło w kolejnych dniach dwie decyzje o wykluczeniu Érica Ciottiego; ten odwołał się do sądu, który wstrzymał ich wykonanie, co pozwoliło politykowi formalnie pozostać na zajmowanej funkcji przewodniczącego^[29]. Ostatecznie Éric Ciotti przedstawił listę około 60 kandydatów uzgodnionych ze Zjednoczeniem Narodowym, z których mniej niż połowa była członkami Republikanów i wśród których poza nim znalazł się tylko jeden deputowany z około 60 posłów LR zakończonej kadencji^[30]. Kandydaci ci zostali w procedurze wyborczej zaklasyfikowani pod szyldem „unii skrajnej prawicy”^[31]. Jednocześnie komisja nominacyjna Republikanów (kontrolowana przez przeciwników przewodniczącego partii) stworzyła własne listy wyborcze^[32]. Do niższej izby parlamentu Republikanie wprowadzili z własnego komitetu około 40 posłów^[33], a następnie utworzyli liczącą na początku kadencji 47 deputowanych frakcję pod nazwą La Droite républicaine, na czele której stanął Laurent Wauquiez. Éric Ciotti i jego zwolennicy powołali natomiast 16-osobową grupę A Droite^[34].

Republikanie pozostawali w opozycji do rządzącego od 2017 prezydenta Emmanuela Macrona. We wrześniu 2024 prezydent powołał członka partii Michela Barniera na urząd premiera^[35]. Ugrupowanie tym razem wsparło nowy gabinet, a jego przedstawiciele objęli w nim w tym samym miesiącu stanowiska rządowe^[36]. W tym samym miesiącu Éric Ciotti ostatecznie ogłosił swoją rezygnację z członkostwa w partii^[37]. W grudniu 2024 Republikanie dołączyli do kolejnego rząd, na czele którego stanął François Bayrou^[38].