Religia w Japonii – rodzaj kodeksu moralnego, zespołu wierzeń, sposobu i filozofii życia, ściśle związanych z japońskimi wartościami społecznymi i kulturowymi.
W Japonii istnieją obok siebie, uzupełniają się i przenikają dwie główne religie: shintō (droga bogów) i buddyzm (synkretyzm shintō-buddyjski). Nakładają się na nie chińskie systemy filozoficzno-religijne: konfucjanizm i taoizm i w niewielkim stopniu chrześcijaństwo. Wszystkie te przyjęte z zewnątrz tradycje i prądy myślowe przeszły znaczące transformacje wskutek zderzenia z tradycją rodzimą. Religijność japońska, odmienna od zachodniej, jest prywatną sprawą rodzinną. Jest niezależna od państwa i rzadko dyskutowana w codziennym życiu. Większość Japończyków nie twierdzi, że jest religijna[3].
Współczesna religijność japońska została przez wieki ukształtowana zachodzącymi na siebie i powiązanymi ze sobą poniższymi cechami:
wzajemnym oddziaływaniem pomiędzy kilkoma tradycjami religijnymi (np.: zawarcie związku małżeńskiego w chramie shintō, życie w zgodzie z nauką społeczną Konfucjusza, podtrzymywanie niektórych taoistycznych przekonań o zjawiskach „szczęśliwych” i „nieszczęśliwych”, uczestniczenie w festiwalach ludowych, pochówek w obrzędzie buddyjskim);
bliskim związkom człowieka z bogami (kami) oraz świętością przyrody (czczone lub traktowane jako kami są nie tylko mitologiczne bóstwa, ale także zjawiska naturalne, cesarze, czy wybitne osoby: są one pojmowane jako egzystujące nie w innym świecie, ale w świecie natury i życiu istot ludzkich);
religijnym znaczeniem rodziny i kultu przodków (dom był zawsze centrum praktyki religijnej przed rodzinnymi ołtarzykami ustawionymi ku czci przodków);
rytualnym oczyszczeniem jako podstawową zasadą życia religijnego (poczucie „czystości” i „nieczystości” oraz procedury rytualnego oczyszczania nabrały ogromnego znaczenia i przeniknęły kulturę jako całość, a grzech nie jest pogwałceniem boskich przykazań, ale poczuciem nieczystości lub skalań, które oddzielają ich od bliźnich, a zwłaszcza od kami);
festiwalami, świętami, obchodami (rodzinnymi i ogólnonarodowymi) jako głównym środkiem celebracji religijnej;
rolą religii w życiu codziennym, silnie oddziałującą na wszystkie dziedziny życia społecznego i przejawiającą się m.in. w estetycznym podejściu do religijnej koncepcji czci wobec sił natury;
podporządkowaniem władzy religijnej władzom politycznym. Mit usankcjonował jedność rytuału religijnego i państwa poprzez ideę, iż kami stworzyły wyspy japońskie jako świętą ziemię pod rządami świętego cesarza, który był potomkiem najwyższego kami, bogini słońca Amaterasu Ōmikami. Wpływy kulturowe z Chin, a zwłaszcza konfucjanizm i buddyzm, wzmocniły i zmodyfikowały ten podstawowy wzorzec[3].
W XIX i XX wieku pojawiły się nowe kulty i sekty (shin-shūkyō, „nowe religie”), z których wiele opiera się nie tylko na shintō i/lub buddyzmie, ale także m.in.: konfucjanizmie, taoizmie, religiach ludowych, szamanizmie. Założyciele tych grup są często czczeni jako żywe bóstwa (ikigami), a głoszone przez nich idee mówią o dawaniu poczucia wspólnoty ludziom, którym brakuje wsparcia duchowego we współczesnym świecie[4].
Najbardziej wpływową z nich jest świecka organizacja buddyjska o nazwie Sōka Gakkai (Stowarzyszenie Tworzenia Wartości). Została założona w 1930 roku w oparciu o doktrynę pewnej formy buddyzmu głoszonej przez mnicha Nichirena (1222–1282). Organizacja ma kilka milionów członków i własną partię polityczną Kōmeitō („partię czystych rządów”).
Nowe grupy religijne nie zawsze są nastawione pokojowo do społeczeństwa. Pokazał to zbrodniczy atak przy pomocy sarinu w 1995 roku, przeprowadzony w tokijskim metrze przez członków sekty Aum Shinrikyō (Ōmu Shinrikyō).
Liczba wyznawców poszczególnych religii według oficjalnych danych statystycznych japońskiej Agencji ds. Kultury (Bunka-chō) na dzień 31 grudnia 2018 roku:
Tajwański kupiec, pobożny taoista o imieniu Kang Guodian (Kang Kuo-den), zbił fortunę w handlu z Chinami kontynentalnymi na początku lat 70. XX wieku. Gdy miał ponad 40 lat, zachorował na chorobę uważaną za nieuleczalną. Wielokrotnie modlił się o wyzdrowienie przed Triadą Czystych (trzej główni bogowie taoizmu) i po siedmiu latach w szpitalu został ostatecznie wypuszczony jako wyleczony. Aby okazać swoją wdzięczność bogom, Kang został kapłanem taoistycznym. Stwierdził też, że bogowie kazali mu zbudować świątynię, aby szerzyć mądrość tao. Bogowie powiedzieli mu, gdzie zbudować świątynię, jak ją nazwać i przekazali ogólny zarys projektu. Budowa trwała od 1981 do 1995 roku. Znaczną część konstrukcji wykonały tajwańskie firmy, większość materiałów budowlanych i dzieł sztuki sprowadzono stamtąd.
Kōshi-byō (świątynia ku czci Konfucjusza, sanktuarium) znajduje się na terenie najstarszej akademii w Japonii, Ashikaga Gakkō (Szkoła Ashikaga). Data powstania tej szkoły nie jest znana, ale uważa się, że została założona w IX wieku i odnowiona w 1432 roku przez namiestnika sioguna, Norizane Uesugi, który sprowadził dla studentów wiele klasycznych ksiąg chińskich.
