Redystrybucja (łac. redistributio, re - 'w tył; znów; naprzeciw' i distributio p. dystrybucja) – ponowny transfer dochodu, majątku lub nieruchomości od jednego podmiotu do drugiego spowodowane przez odpowiedni mechanizm społeczny[1] mający niwelować nierówności społeczne. Redystrybucja polega na "oddaniu" społeczeństwu środków pobranych przy pomocy np. podatków i przeznaczeniu tych pieniędzy na powszechną opiekę medyczną, szkolnictwo, sądownictwo, armię czy służby porządkowe. Redystrybucja może dotyczyć wszelkich podmiotów prawa, zarówno osób jak i organizacji np. spółek, fundacji[2].
Polityka redystrybucyjna polega na kierowanym przez państwo działaniu polegającemu na podziale dochodów indywidualnych. Bez względu na kształt podziału dochodów pierwotnych, państwo poprzez politykę podatkową i uzupełniającą polegającą na pieniężnych transferach socjalnych może kształtować podział dochodów w społeczeństwie.
W literaturze istnieje kilka podejść do redystrybucji dochodu lub majątku:
- (1) redystrybucja dobrowolna – Zakłada, że każdy podmiot ma nienaruszalne prawo do produktów swojej pracy i kapitału i dlatego redystrybucja jest możliwa tylko na zasadzie dobrowolnych transferów. Występuje ochrona początkowego wyposażenia pojedynczych jednostek.
- (2) redystrybucja startowa – zasada równych szans – Redystrybucja dozwolona tylko w celu wyrównania "startu" jednostki na wolnym rynku np. poprzez państwową edukację ubogiej młodzieży. Zakłada istnienie nierówności początkowych, których dany człowiek nie może zniwelować samodzielnie.
- (3) redystrybucja ciągła – zasada niwelowania skrajności – Podejmowanie działań przez państwo w zakresie zapewniania dostępu do dóbr podstawowych jak i regulowaniu dochodu do potrzeb danego człowieka. Zakłada, że występowanie jednostek o niskich, niekonkurencyjnych możliwościach nie powinno przekładać się na ich ubóstwo a podmiotów wysoce konkurencyjnych na "przesadne" bogactwo.
- (4) redystrybucja totalna – zasada równego statusu – Redystrybucja jest ciągła i całkowita. Status materialny jednostki nie jest związany z posiadanymi możliwościami i jej pracą. Zakłada, że występowanie różnic w możliwościach nie powinno przekładać się na różnice w dochodach, inną wersją jest hasło "Od każdego według jego zdolności, każdemu według potrzeb" rozpropagowane przez Karola Marksa. Stanowi podstawę doktryny komunizmu.
- Równość majątkowa miała by być wartością samą w sobie.
- Ubodzy mają niewielki wpływ na swoją sytuację. Jako główne przyczyny ubóstwa podaje się:
- niski poziom edukacji,
- rozbite i patologiczne rodziny,
- złe warunki mieszkaniowe,
- niedożywienie w dzieciństwie.
- Zmiany technologiczne poprawiają życie przede wszystkim bogatej części społeczeństwa[3].
- Nierówności społeczne mogą zwiększać negatywne efekty społeczne: przestępczość, narkomanię itp.[4]
- Powodują stabilizację popytu.
- Nierówności powodują pogorszenie się koniunktury[4].
- Nie można mówić o sprawiedliwym podziale dóbr, gdyż sprawiedliwość może się odnosić wyłącznie do świadomych działań człowieka[5].
- Redystrybucja następuje zawsze na czyiś koszt i w świetle doktryn liberalno-indywidualistycznych jest to sprzeczne z prawem własności.
- Człowiek jest odpowiedzialny za swój los i tylko on może go odmienić.
- Ubóstwo to często skutek niewłaściwego postępowania danego człowieka.
- Redystrybucja dochodu zmniejsza skłonność do pracy.
- Brak jest bodźców do poprawy sytuacji. Bezrobotnym nieraz bardziej się opłaca nie pracować i pobierać zasiłki niż znaleźć pracę i je utracić.
- Nierówności dochodów są napędem do wzrostu gospodarczego (większość badań naukowych obala tę tezę[4][6]).
Redystrybucji majątku i nieruchomości
Harvey S. Rosen & Ted Gayer, Public Finance (2010)
Dew-Becker, Ian & Gordon, Robert J, 2008. Controversies about the Rise in American Inequality: A Survey CEPR Discussion Papers 6817, C.E.P.R. Discussion Papers.
Niekiedy za podatek niebędący formą redystrybucji uważa się tylko podatek pogłówny, w którym kwota podatku, a nie jego stopa jest niezależna od dochodu