Rdzawoporka gąbczasta

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Fuscoporia, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1796 r. Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Boletus contiguus. Potem zaliczany był do różnych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu G. Cunn. w 1948 r.^[1]

Synonimów ma ponad 30. Niektóre z nich^[3]:

Fomitiporia cryptacantha (Mont.) Murrill 1947
Fuscoporia cryptacantha (Mont.) G. Cunn. 1965
Hexagonia dubiosa Rick 1960
Phellinus contiguus (Pers.) Pat. 1928

Nazwę polską nadał Stanisław Domański w 1965 r. (wówczas gatunek ten zaliczany był do rodzaju Phellinus (czyreń). Wcześniej przez polskich mykologów gatunek ten opisywany był jako huba przylegająca (F. Błoński 1889) lub porak zwarty (Teodorowicz 1936)^[4]. Po przeniesieniu do rodzaju Fuscoporia wszystkie nazwy polskie stały się niespójne z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę rdzawoporka gąbczasta^[5]

Morfologia

Podsumowanie

Perspektywa

Owocnik

Wieloletnia i silnie przyrośnięta do podłoża, rozpostarta huba o poduszkowatym, często wydłużonym wzdłuż pnia kształcie. Osiąga długość do 20 cm, szerokość do 5 cm i grubość do 1 cm. Na powierzchniach pionowych owocnik jest falisty, miejscami zgrubiały, jego górny brzeg jest zgrubiały do około 1,5 cm, a górna, ciemnoszara powierzchnia tego zgrubienia jest nieregularnie pobruzdowana przez zniekształcone w tym miejscu rurki. Płonny brzeg ma szerokość tylko do 1 mm, jest ostry, gładki, filcowaty, szafranowobrunatny i posiada żółtobiaławą, ledwo widoczną obwódkę, która u starszych okazów zanika. Miąższ gąbczasto-skórzasty o grubości 0,5–1 mm i barwie od rudawocynamonowej do umbrowocynamonowej. Hymenofor rurkowaty, zwykle kilkuwarstwowy. Rurki o długości 2–12 mm, proste lub skośne. W tym drugim przypadku ich zewnętrzne części są całkowicie lub częściowo otwarte i odsłaniają cynamonową stronę wewnętrzną, pokrytą szarym nalotem. Młode rurki mają ostrza gładkie z białym nalotem, starsze są w różnym stopniu ząbkowane lub porozrywane i ciemniejsze – umbrowocynamonowe, brunatne lub rude. Pory nieregularne, o średnicy 0,2–0,7 mm, wyjątkowo do 1 mm. Na 1 mm mieści się ich 2–3^[2].

Cechy mikroskopijne

System strzępkowy dimityczny. Strzępki generatywne cienkościenne, przejrzyste i bezbarwne, o średnicy 2–3.5 μm, przy podłożu nieco grubościenne i bladożółte. Strzępki szkieletowe żółte do rdzawobrązowych, grubościenne, o średnicy 3–5 μm, z wyraźnym światłem. Szczecinki dwojakiego rodzaju. W tramie zwężające się ku końcowi i ostro zakończone, grubościenne, proste, często z zagiętą podstawą, w dolnej części ciemnobrązowe, w górnej jasnożółtawe. Występują w rozproszeniu na granicy tramy i nie zawsze są łatwe do znalezienia. Mają długość 40–120 μm i szerokość 5–12 μm. Szczecinki hymenialne występują bardzo licznie, są grubościenne, szydłowate, ciemnobrązowe. Zazwyczaj posiadają zagiętą podstawę, czasami wyrastają ze strzępek generatywnych i mają bulwiastą podstawę. Wystają na 15–25 μm powyżej hymenium. Cystydiole liczne, przeźroczyste i cienkościenne, głównie jako strzępki częściowo osadzone w hymenium, a częściowo wystające ponad nie. Zarodniki podłużnie elipsoidalne, przeźroczyste i bezbarwne, cienkościenne, zazwyczaj z dużą gutulą, nieamyloidalne, o rozmiarach 5–7 × 3–3,5 μm^[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w całej strefie tropikalnej, a także w cieplejszych rejonach wszystkich pozostałych kontynentów (poza Antarktydą). W Afryce Wschodniej jest pospolity^[6]. W Polsce średnio pospolity, częściej spotykany na nizinach^[2].

Saprotrof, czasami także pasożyt. Występuje na drewnie drzew liściastych i iglastych, często także na żywych drzewach i na drewnie budowlanym. Powoduje białą zgniliznę drewna^[2].

Gatunki podobne

Rdzawoporka drobnopora (Fuscoporia ferruginosa) odróżnia się żywszym zabarwieniem rurek i większymi porami^[6].
Podobny jest także czyreń brązowożółty (Phellinus viticola). Mikroskopowo czyreń gąbczasty odróżnia się od niego dość dużymi zarodnikami i dużymi szczecinkami hymenialnymi^[6].

Przypisy