Szczecinka (grzyby)

Szczecinka (łac. seta, l.mn. łac. setae) – sztywny, gruby i ostro zakończony nibywłosek występujący u niektórych grzybów, zwłaszcza wewnątrz rurek w hymenoforze. Od obecności tych szczecinek pochodzi nazwa rodziny grzybów szczeciniakowate (Hymenochaetaceae)^[1]. Obecność lub brak szczecinek ma duże znaczenie przy identyfikacji niektórych gatunków grzybów^[2].

Zobacz też: inne znaczenie słowa „szczecinka”.

Szczecinki u włośniczki tarczowatej (pod mikroskopem)

Szczecinki są grubościenne i często o ciemnej barwie. Wyróżnia się dwa ich rodzaje^[2]:

• szczecinki hymenialne (łac. haplosetae) występujące w hymenium pomiędzy podstawkami. Są to zwykle jednokomórkowe, grubościenne, brunatne, sztywne i wybrzuszone utwory o zaostrzonych końcach. Są charakterystyczne dla rzędu szczeciniakowców (Hymenochaetales)^[3], ale występują także u niektórych gatunków rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)^[4]. Zwykle wystają powyżej podstawek. Ich wierzchołek może być prosty lub wygięty. Wyrastają na szczycie strzępek, ale czasami także z ich boku. W tym drugim przypadku rozciągają się one na boki od podstawy po obu stronach i często mogą być nieco u podstawy nabrzmiałe^[2]
• szczecinki tramalne (tramal setae) – zazwyczaj długie, sztyletowate szczecinki występujące w tramie niektórych gatunków, np. z rodzaju Asterodon^[4]. Biegną równolegle do ścianek rurki lub mogą wystawać ukośnie do hymenium. Mogą mieć znaczną długość i można je nazwać szczecinkami olbrzymimi. Łatwo je pomylić ze strzępkami szczecinkowymi, ale różnią się od nich stożkowym kształtem, są najszersze w środkowej części i lekko zwężają się w kierunku wierzchołka^[2]

Szczecinki są albo szydlaste, czyli najszersze u nasady i zwężające się równomiernie ku górze, albo brzuchate, czyli z napęczniałą częścią powyżej podstawy, a następnie bardziej gwałtownie zwężoną u góry. U większości gatunków kształt szczecin jest dość stały, podczas gdy u innych może występować mieszanina szczecin szydlastych i brzuchatych, w związku z czym wyraźne rozróżnienie może być trudne^[2]. U niektórych grzybów kortycjoidalnych (np. Asterostroma i Asterodon) występują w hymenium rozgałęzione szczecinki zwane asterosetami^[4]. W rdzeniu czyrenia osikowego (Phellinus tremulae) występuje specyficzny rodzaj szczecinek zwany cora setae^[5].

Przypisy

1. BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0. Brak numerów stron w książce
2. An introduction to poroide fungi [online], Fungiflora [dostęp 2023-10-17] (ang.).
3. StanisławS. Domański StanisławS., Grzyby (''Mycota''). Tom XXI. Podstawczaki (''Basidiomycota''). Bezblaszkowce (''Aphyllophorales''). Skórnikowate (''Stereaceae''). Pucharkowate (''Podoscyphaceae''), Kraków: PWN, 1991, ISBN 83-01-09471-0. Brak numerów stron w książce
4. OBECNÁ MYKOLOGIE (místy se zvláštním zřetelem k makromycetům) [online] [dostęp 2023-09-09] (cz.).
5. Phellinus tremulae [online], Mycobank [dostęp 2017-11-06].