Loading AI tools
pianistka Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Róża Etkin-Moszkowska (ur. 1908 w Warszawie, zm. 16 stycznia 1945 tamże) – polska pianistka oraz kameralistka, pedagog żydowskiego pochodzenia, laureatka III nagrody na I Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie[1].
 Róża Etkin (1927) | |
| Imię i nazwisko |
Róża Etkin-Moszkowska |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci | |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Aktywność |
1920–1939 |
Urodziła się w 1908 w wielodzietnej rodzinie polskich Żydów, jako córka Lejba Etkina i Sary z domu Milewskiej[2]. Już jako dziecko, mając kilka lat oraz będąc wybitnie utalentowaną, rozpoczęła naukę gry na fortepianie[3]. Mając niespełna 10 lat została uczennicą Wyższej Szkoły Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie, w klasie wybitnego pianisty i pedagoga Aleksandra Michałowskiego[3].
Jej debiut koncertowy przypadł 20 czerwca 1920, kiedy miała dwanaście lat[3]. W 1924 wystąpiła z orkiestrą Filharmonii Warszawskiej pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga, wykonując III koncert fortepianowy d-moll op. 30, Siergieja Rachmaninowa[4][3]. Wiosną 1926 wystąpiła po raz kolejny w Filharmonii Warszawskiej, gdzie wykonała Koncert fortepianowy Es-dur nr 1 (S. 124) Ferenca Liszta, a jesienią tegoż roku Koncert fortepianowy d-moll (BWV 1052) Johanna Sebastiana Bacha, które wysoko zostały ocenione przez krytyków muzycznych i publiczność. Rozpoczęła wówczas przygotowania do występu w organizowanym po raz pierwszy Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie, przygotowując się pod okiem prof. Michałowskiego, a następnie prof. Konserwatorium Warszawskiego Zbigniewa Drzewieckiego, który tak ją scharakteryzował[3]:
Chłonność stylów, szybkość opanowania pamięciowego, niezależność techniki palcowej, chwytów i skoków akordowych była zdumiewająca.(...). Ręce miała właściwie niewielkie i wydawało się niepojęte, jak dawała sobie radę z wszelkimi trudnościami.
W 1927 wzięła udział w I Konkursie Chopinowskim, do którego przystąpiła jako najmłodsza uczestniczka[5]. Dotarła wówczas do finału, w którym zagrała Koncert fortepianowy f-moll op. 21, Fryderyka Chopina, zajmując ostatecznie III miejsce[6]. Prasa tak o jej występie się rozpisywała[6]:
Teraz, w konkursie Etkinówna wybiła się na czoło polskiej grupy. Etkinówna grała koncert (f-moll) z doskonałem zrównoważeniem swego polotu, z opanowaniem wewnętrznej żywości, z pożądliwą gracją w kantylenie, zdrowym odruchem rytmiki, z błyskiem pasażowym i z brawurową lekkością techniki.
Konkurs zakończył się zwycięstwem Rosjanina Lwa Oborina, a Etkinównę wyprzedził drugi w kolejności jej rodak Stanisław Szpinalski[7]. Po zakończeniu I Konkursu Chopinowskiego ukazało się wiele pochlebnych komentarzy dotyczących jej występu, m.in. w czasopiśmie „Ilustrowana Republika”[8]:
Róża Etkinówna jest bezsprzecznie pianistką wysoce utalentowaną. To się wyczuło od razu, niemal od pierwszego uderzenia jej stalowych palców. Po doskonałem oddaniu nokturnów Chopina Fis-dur i Des-dur, miało się przekonanie, iż jest to wyjątkowo czuły organizm odtwórczy, artystka, która głęboko i szczerze potrafi oddać to, co stanowi niespożyte piękno tych dzieł. Róża Etkinówna posiada przytem zdolności techniczne, które pozwalają wróżyć tej młodej pianistce dużą karierę wirtuozowską. Jej gra ma rozmach i siłę, a znamionuje ją potęga wyrazu, jaką tylko dojrzali artyści wykazać umieją. Może tylko brakło chwilami jej grze głębszego pierwiastka uczuciowego, tego momentu zadumy i nastroju poetyckiego, ukrytego na dnie głębi muzy chopinowskiej.
W maju 1927 wyjechała do Berlina, gdzie podjęła studia pianistyczne w Klindworth-Scharwenka-Konservatorium w klasie Moritza Mayera-Mahra[9]. W tym samym roku zadebiutowała w Berlinie (w sali im. Carla Bechsteina), a jej występ został bardzo wysoko oceniony przez publiczność oraz pochlebne recenzje prasowe[9]. Muzykolog oraz krytyk muzyczny dr Hugo Leichtentritt tak wówczas pisał o jej występie[3]:
Wyjątkowe wrażenie pozostawił po sobie pierwszy koncert Róży Etkin. Młoda artystka odznacza się najwyższymi atutami pianistycznymi: olśniewającym wirtuozostwem, porywającym temperamentem i wyjątkowo subtelną organizacją muzyczną. Chopina grała ona z największym wyrazem, a okazała się jednocześnie równie świetną odtwórczynią nowej muzyki (Ravel, Skriabin, Szymanowski).
Etkinówna występowała wielokrotnie również i w Polsce[10]. Grała w audycjach Polskiego Radia, występowała na wieczorach Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, systematycznie koncertowała w salach Filharmonii Warszawskiej czy Konserwatorium[10]. Prowadziła również wykłady w Wyższej Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie[1].
W stolicy Niemiec poznała architekta i rzeźbiarza Ryszarda Moszkowskiego (bratanka pianisty i kompozytora Maurycego Moszkowskiego), z którym wkrótce wzięła ślub[3][1][10]. Po powrocie do Polski kontynuowała karierę koncertującej pianistki. Podczas II wojny światowej przebywała wraz z mężem w Warszawie (po aryjskiej stronie), gdzie ukrywała się w domach zaprzyjaźnionych Polaków. Zginęła 16 stycznia 1945 w niewyjaśnionych okolicznościach[10]. Według relacji niektórych świadków, zabił ją granat wrzucony do piwnicy[10]. Według innych, kryjówkę Moszkowskich zdradził dym z rozpalonego piecyka[10]. Niemcy najprawdopodobniej aresztowali ukrywające się w bunkrze małżeństwo i rozstrzelali na Żoliborzu[11][1].
W jej repertuarze pianistycznym znalazły się dzieła: Johanna Sebastiana Bacha, Ludwiga van Beethovena, Piotra Czajkowskiego, Fryderyka Chopina, Ferenca Liszta, Felixa Mendelssohn-Bartholdy'ego, Wolfganga Amadeusa Mozarta, Roberta Schumanna, Johannesa Brahmsa, czy też Maurice Ravela, Aleksandra Skriabina, Siergieja Rachmaninowa (II koncert fortepianowy c-moll op. 18 i III koncert fortepianowy d-moll op. 30), Karola Szymanowskiego (Wariacje na polski temat ludowy h-moll op. 10, 12 Etiud op. 33 i 20 Mazurków op. 50) i Bronisława Kapera (m.in. Sonata fortepianowa)[3][12][1][9].
Z pozostawionych przez nią nielicznych nagrań wydano kilka płyt z utworami wykonywanymi również przez innych pianistów.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
![](#/media/Plik:"_13_-_ITALY_-_pirateria_-_pirate_-_compact_disc_optical_IT_WIKIPEDIA.svg){kind=small}
