Puzur-Aszur I

Puzur-Aszur I – jeden z najwcześniejszych władców miasta-państwa Aszur, noszący tytuł „zarządcy (miasta) Aszur” (énsi a-šùr^ki)^[1][2][3], uważany za założyciela nowej, rodzimej dynastii, której członkowie rządzili miastem-państwem Aszur przez następne sto lat^[4]. Panował najprawdopodobniej na początku XX wieku p.n.e.^[4]

Ten artykuł dotyczy Puzur-Aszura I. Zobacz też: innych władców Asyrii o tym imieniu.

Imię

Akadyjskie imię tego władcy, brzmiące Puzur-Aššur^[5], znaczy „Ochroną jest bóg Aszur”^[6]. Nie są znane wprawdzie żadne inskrypcje tego władcy, ale w inskrypcjach jego następców Szalim-ahuma, Ilu-szumy i Eriszuma I, gdzie jest on wspominany, jego imię zapisywane było w ten sam sposób: pù-zur₈-^(d)a-šùr^[1][2][3].

„Sulili, Kikkia, Akia, Puzur-Aszur, Szalim-ahum, Ilu-szuma - razem sześciu królów [których imiona zostały zapisane na] cegłach, (ale) których limmu nie zostali spisani/znalezieni”^[5][7]

ustęp Asyryjskiej listy królów wyliczający asyryjskich królów od 27 do 32

Asyryjska lista królów

Puzur-Aszur I wzmiankowany jest w Asyryjskiej liście królów, która wymienia go jako 30 władcę Asyrii^[5][7]. Występuje on tam jako czwarty z tzw. „sześciu królów [których imiona zostały zapisane na] cegłach, (ale) których limmu nie zostali spisani/znalezieni”^[5][7]. Jako jego poprzednik wymieniany jest Akia, a jako jego następca Szalim-ahum^[5][7].

Dynastia

Puzur-Aszur I był najprawdopodobniej założycielem nowej dynastii władców rządzących miastem-państwem Aszur^[4]. Założenie takie wynika stąd, iż zarówno jego syn Szalim-ahum, jak i jego wnuk Ilu-szuma i prawnuk Eriszum I w swych własnych inskrypcjach wymieniają właśnie Puzur-Aszura I jako pierwszego znanego członka dynastii^[1][2][3]. Zgodnie z Asyryjską listą królów poprzednikiem Puzur-Aszura I na tronie asyryjskim miał być Akia, ale nie wiadomo czy należeli oni do tej samej dynastii^[7].

władcy z dynastii Puzur-Aszura I	pokrewieństwo	lata panowania według Veenhofa[7]	lata panowania według Barjamovica, Hertela i Larsena[8]	uwagi
Puzur-Aszur I	-	początek XX w. p.n.e.	początek XX w. p.n.e.	najprawdopodobniej założyciel dynastii
Szalim-ahum	syn Puzur-Aszura I	początek XX w. p.n.e.	początek XX w. p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Puzur-Aszura”[1]
Ilu-szuma	syn Szalim-ahuma	?-1974 p.n.e.	?-1971 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Szalim-ahuma”[2]
Eriszum I	syn Ilu-szumy	1974-1935 p.n.e.	1972-1933 p.n.e.	we własnych inskrypcjach nazywa siebie „synem Ilu-szumy”[9]
Ikunum	syn Eriszuma I	1934-1921 p.n.e.	1932-1918 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Eriszuma”[10]
Sargon I	syn Ikunuma	1920-1881 p.n.e.	1917-1878 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Ikunuma”[11]
Puzur-Aszur II	syn Sargona I	1880-1873 p.n.e.	1877-1870 p.n.e.	nazywany „synem Sargona” w Asyryjskiej liście królów[5]
Naram-Sin	syn Puzur-Aszura II	1872-1829/1819 p.n.e.	1869-? p.n.e.	nazywany „synem Puzur-Aszura” w Asyryjskiej liście królów[5]
Eriszum II	syn Naram-Sina	1828/1818-1809 p.n.e.	?-1809 p.n.e.	nazywany „synem Naram-Sina” w Asyryjskiej liście królów[5]

Panowanie

Panowanie Puzur-Aszura I i pozostałych pięciu władców wspomnianych w ustępie Asyryjskiej listy królów umieszczane jest w pięćdziesięcioletnim okresie pomiędzy ok. 2025 a ok. 1974 r. p.n.e.^[4] Ok. 2025 r. p.n.e., w kilka lat po objęciu tronu przez Ibbi-Suena, imperium III dynastii z Ur zaczęło się rozpadać i utraciło kontrolę nad swoimi obszarami peryferyjnymi, w tym nad miastem Aszur, tak więc Puzur-Aszur I, jako niezależny władca miasta-państwa Aszur, panować mógł dopiero po tej dacie^[12]. Z drugiej strony panować on musiał przed ok. 1974 r. p.n.e., gdyż dopiero wówczas, wraz z wstąpieniem na tron Eriszuma I, wprowadzono w Aszur instytucję corocznie wybieranego urzędnika limmu (eponima), podczas gdy Asyryjska lista królów zalicza Puzur-Aszura I do grupy wcześniejszych władców, za których rządów urzędnicy limmu nie byli jeszcze znani^[7].

Przypisy

1. inskrypcja Szalim-ahuma (A.0.31); A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 14.
2. inskrypcja Ilu-szumy (A.0.32.2); A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 17.
3. inskrypcja Eriszuma I (A.0.33.14); A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 37.
4. K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 31.
5. A.K. Grayson, Königslisten..., s. 104-105.
6. hasło puzru, The Assyrian Dictionary, tom 12 (P), The Oriental Institute, Chicago 2005, s. 558.
7. K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 29.
8. Old Assyrian limmu lists. cdli.ox.ac.uk. [dostęp 2018-08-29]. (ang.).
9. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 19-40.
10. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 41.
11. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 46.
12. K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 20.

Bibliografia

• A.K. Grayson, Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom 1 serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods, University of Toronto Press, 1987.
• A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.
• K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian Period, Academic Press Fribourg 2008.