Puchar Świata w szachach 2009

Puchar Świata w Szachach 2009 – kwalifikacyjny turniej z cyklu mistrzostw świata, mający na celu wyłonienie jednego z uczestników meczów pretendentów w 2011 roku, którego zwycięzca będzie walczył o tytuł mistrza świata z aktualnym wówczas mistrzem (zwycięzcą meczu Viswanathan Anand–Weselin Topałow).

Rozgrywki pucharowe odbyły się w dniach 20 listopada – 15 grudnia 2009 w rosyjskim mieście Chanty-Mansyjsk^[1]. Wystąpiło w nim 128 zawodników, w tym 23 z rankingiem powyżej 2700 punktów^[2] oraz 14 z pierwszej dwudziestki światowej listy Międzynarodowej Federacji Szachowej z dnia 1 listopada 2009 roku^[3]. Wśród uczestników znalazły się również trzy kobiety: Judit Polgár (nr 1 na światowej liście rankingowej kobiet), Aleksandra Kostieniuk (nr 11 na świecie, aktualna mistrzyni świata) oraz Hou Yifan (nr 3 na świecie, aktualna wicemistrzyni świata)^[4].

Zawodnicy rozegrali 7 rund systemem pucharowym, w pierwszych sześciu rundach grając dwie partie tempem szachów klasycznych (w finale – cztery). W przypadku remisu (1 – 1 lub 2 – 2 w finale) następowała pierwsza dogrywka, w której grano cztery partie tempem szachów szybkich. Jeśli wynik meczu wciąż był remisowy, rozgrywano maksymalnie pięć kolejnych dogrywek po dwie partie tempem szachów błyskawicznych. Jeśli po tych 16 partiach (18 w finale) wynik wciąż był nierozstrzygnięty, rozgrywano decydujący pojedynek, przed którym losowano kolory bierek. Zawodnik grający białymi miał do dyspozycji 6 minut i aby awansować musiał wygrać, natomiast jego przeciwnik otrzymywał 5 minut i do awansu wystarczał mu remis.

I runda nie przyniosła większych sensacji. Z najwyżej rozstawionych zawodników z turniejem pożegnał się jedynie Siergiej Mowsesjan (2718, nr 16)^[5]. Jednakże już w II rundzie z turnieju odpadło trzech zaliczanych do faworytów zawodników: Aleksandr Moroziewicz (2750, nr 4), Teymur Rəcəbov (2748, nr 5) i Wasyl Iwanczuk (2739, nr 6)^[6]. W trzeciej rundzie swój pojedynek przegrał zwycięzca Pucharu Świata 2007, Gata Kamski. W tej rundzie doszło również do rzadko spotykanego wydarzenia, które miało bezpośredni wpływ na wyniki dwóch par. Dwaj Chińczycy, Li Chao i Wang Yue spóźnili się na drugie partie swoich dogrywek, za co ukarani zostali w tych partiach przegranymi przez walkower^[7]. Czwarta runda nie przyniosła niespodzianek – do najlepszej ósemki awans zdobyli wyłącznie zawodnicy z rankingiem powyżej 2700 punktów^[8], a do półfinałów awansowali: Boris Gelfand (2768, nr 1), Rusłan Ponomariow (2739, nr 7), Serhij Kariakin (2723, nr 12) oraz Władimir Małachow (2706, nr 22)^[9]. W tej rundzie wyjątkowo łatwo z Kariakinem poradził sobie Gelfand (wygrywając 2-0), natomiast w drugiej parze Ponomariow w dogrywce pokonał 4-2 Małachowa, choć po trzeciej partii przegrywał 1-2^[10]. Finał miał zacięty przebieg: wszystkie cztery partie rozegrane tempem klasycznym zakończyły się remisami, w 6. prowadzenie objął Gelfand, ale w 8. Ponomariow wyrównał do stanu 4-4. Pierwsza dogrywka tempem błyskawicznym również zakończyła się remisem, dopiero w drugiej Gelfand dwukrotnie pokonał swojego przeciwnika i z ostatecznym wynikiem 7-5 zwyciężył w finale i zdobył Puchar Świata 2009^[11].

W turnieju wystąpił jeden reprezentant Polski, Mateusz Bartel (2618, nr 80), który w I rundzie pokonał po dogrywce Borisa Graczowa z Rosji (2652, nr 49), ale w kolejnej uległ Chińczykowi Yu Yangyi (2527, nr 113) i odpadł z dalszej rywalizacji^[12].

Całkowity fundusz nagród wyniósł 1.600.000 USD, z czego zwycięzca Pucharu otrzymał 120.000, finalista – 80.000, przegrani w rundzie VI – po 50.000, w rundzie V – po 35.000, w rundzie IV – po 25.000, w rundzie III – po 16.000, w rundzie II – po 10.000, a w rundzie I – po 6.000.