Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Proxy klimatyczne – dane, na podstawie których można pośrednio (aproksymanta) wnioskować o innych wielkościach klimatycznych.
Przykładami proxy klimatycznego są oszacowania średniej temperatury na podstawie szerokości słoi drzew[1][2], stężenia dwutlenku węgla w pęcherzach powietrza zawartych w rdzeniach lodowych albo stosunku izotopów tlenu 18O/16O w tych rdzeniach[3][4][5].
Pośrednie dowody zmian klimatu w przeszłości Ziemi były obserwowane od dawna, co znajduje wyraz np. w starych mitach o potopie, znanych na wszystkich kontynentach. Zainteresowanie starożytnych i późniejszych filozofów budziły skamieniałości organizmów, znanych i nieznanych. Były opisywane przez Arystotelesa, Ksenofanesa, Marcjalisa i wielu innych (zob. historia paleontologii). Informacje o dawnym klimacie i roślinności mogły pochodzić m.in. z obserwacji brył węgla kamiennego – produktu pogrążeniowego metamorfizmu torfu lub lignitu[6] (zob. tropikalny klimat i flora karbonu). Był on wykorzystywany w Chinach od ok. II w. p.n.e.
Za twórcę współczesnej paleontologii jest uznawany Georges-Louis Leclerc (autor m.in. książki Histoire naturelle, générale et particulière contenant les époques de la nature, 1778[7]). Na przełomie XIX i XX w. Johannes H.F. Umbgrove (autor znanej książki „Tętno Ziemi”) stworzył podstawy geologii dynamicznej, paleontologii i stratygrafii. W tymże czasie opracowano teorie cykli Milankovicia, cykli oceanicznych Fischera, tektoniki płyt Wegenera (zob. wędrówka kontynentów, cykl superkontynentalny) i in. Pojawiła się możliwość stosowania nowych technik pomiarów (np. datowania izotopowego i wiekowej kalibracji tabeli stratygraficznej). Stały się dostępne metody analizy dużych zbiorów danych (zob. statystyka matematyczna, teoria prawdopodobieństwa), umożliwiające opracowywanie modeli ziemskiego klimatu.
W latach 70. XX w. potwierdzono zgodność pośrednich danych, dotyczących klimatu Ziemi w fanerozoiku, z teorią Milankovicia[8]. Równocześnie z potwierdzeniem teorii została potwierdzona użyteczność danych proxy, uzyskiwanych np. w czasie badań rdzeni lodowych, pobieranych m.in. na antarktycznych stacjach Wostok, Concordia, Kohnen (zob. program EPICA) oraz w północnej i centralnej Grenlandii[9].
W czasie datowania zdarzeń z przeszłości Ziemi (zob. źródła danych, leżących u podstaw teorii Fischera)[uwaga 1] stosuje się różnorodne metody izotopowe. Polegają na wykorzystaniu izotopów:
Wyniki izotopowych badań rdzeni lodowych, osadów oceanicznych i innych próbek są gromadzone od ponad 50 lat[15][16][1][2][5]. W 2013 roku opublikowano m.in. wyniki pomiarów, wykonanych na Ziemi Baffina, które uznano za pierwszy bezpośredni dowod, że temperatury na obszarze północno-wschodniej Kanady są wyższe, niż w najcieplejszym okresie we wczesnym holocenie (9–5 tys. lat temu); Gifford Miller i wsp. stwierdzili, że nie mają one precedensu w ostatnich 120 tysiącach lat. Ostrzegają, że trwające topnienie lodu Ziemi Baffina nie zatrzyma się nawet wówczas, gdy zostanie zahamowane współczesne ocieplanie klimatu[17][18].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.