Prosionek szorstki

Prosionek szorstki^[2][3] (Porcellio scaber) – gatunek lądowego skorupiaka z rzędu równonogów i rodziny Porcellionidae.

Prosionek szorstki

Porcellio scaber[1]
Latreille, 1804
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	skorupiaki
Gromada	pancerzowce
Rząd	równonogi
Podrząd	Oniscidea
Rodzina	Porcellionidae
Rodzaj	Porcellio
Gatunek	prosionek szorstki

Opis

Ciało zwartej budowy^[4], osiągające do 17 mm długości^[5]. Typowe ubarwienie ciała jest u samców ciemnoniebieskawoszare, a u samic i form młodocianych jaśniejsze i nakrapiane. Często spotyka się jednak formy innej barwy np.: brązowe, ceglasto-pomarańczowe^[4]. Wierzch ciała jest szorstki, pokryty guzkami^[5].

Przednia krawędź głowy (a dokładnie głowotułowia, cefalotoraksu) ma wyraźny, bardziej lub mniej trójkątny występ środkowy, po obydwu bokach tworzy płat między okiem i podstawą czułka^[6], w wyniku czego głowa w widoku grzbietowym jest trójpłatkowata i przypomina koronę^[5]. Biczyk (flagellum) czułków II pary, czyli ich końcowy odcinek, zbudowany jest z 2 segmentów^[6]. Na głowie zlokalizowane są oczy złożone utworzone przez około 20 oczek prostych^[5].

Szerokość na granicy pereonu (tułowia, toraksu) i pleonu (odwłoka, abdomenu) zmniejsza się stopniowo, nie gwałtownie^[6]. Tylne krawędzie pleonitów (grzbietowych płytek odwłoka) są zakrzywione^[5]. Skorupiak ten ma 2 pary płuc pleopodialnych^[6][5], widocznych jako pogrubione białe łatki^[6], czyli w dwóch pierwszych parach pleopodiów (wyrostków na spodzie odwłoka). Ostatnim widocznym segmentem pleonu jest pleotelson, będący tak naprawdę połączeniem ostatniego segmentu i telsonu. Ma on parę uropodiów (odnóży ogonowych^[7]). Wystają one poza obrys ciała sięgając dalej niż czubek pleotelsonu^[6].

Prosionek szorstki (podobnie jak pozostali przedstawiciele tego rodzaju) wykazują wyraźnie negatywną ortokinezę względem wilgotności środowiska, tzn. wraz ze wzrostem wspomnianego parametru szybkość ruchu tych organizmów spada. Klinokineza z kolei objawia się naprzemiennymi skrętami w obu kierunkach^[8][9].

Prosionek szorstki (z lewej) i stonoga murowa (pośrodku)

Prosionek szorstki^[6][a].

Występowanie

Prosionek szorstki jest gatunkiem pochodzenia atlantyckiego, w Polsce występuje głównie w siedliskach synantropijnych, naturalnie jedynie w północno-zachodniej części kraju, w buczynach^[10].

Zamieszkuje podobne siedliska co stonoga murowa. Najczęstszy jest w ogrodach, na skrajach łąk i w świetlistych lasach. Za dnia ukrywa się pod kamieniami i butwiejącym drewnem. Liczniejszy od stonogi jest w siedliskach piaszczystych i zasolonych^[4].

Systematyka

Wyróżnia się podgatunki^[1]:

• Porcellio scaber americanus Arcangeli, 1932
• Porcellio scaber flavobrunneus Collinge, 1917
• Porcellio scaber flavomaculata Collinge, 1918
• Porcellio scaber japonicus Verhoeff, 1928
• Porcellio scaber lusitanus Verhoeff, 1907
• Porcellio scaber scaber Latreille, 1804

Zobacz też

• Stonoga
• Lądowe pancerzowce Polski – lista

Uwagi

1. Autor ilustracji: Jeffrey W. Shultz, Figure 4A w: Shultz 2018^[6].