Prohor

Prohor (łac. Prohorius) – domniemany pierwszy biskup krakowski z drugiej połowy X w.

Prohor

Data śmierci	986?
Biskup krakowski/biskup morawski?
Okres sprawowania	969?–986?
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	łaciński
Sakra biskupia	969?

Historia badań

Imię Prohora (Prohorius) pojawia się w najstarszych katalogach biskupów krakowskich (znanych z redakcji z XIII, a może XII w.) jako pierwszego w ich szeregu. Przy jego imieniu podawana jest (jednak nie w najstarszej znanej redakcji katalogu) data 969, a jego następcy, Prokulfa 986, dając w ten sposób domniemany okres pontyfikatu Prohora. Jednak interpretacja zapisu w kronice Thietmara pochodzącej z początku XI w. o powołaniu w 1000 arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, któremu podporządkowano trzech biskupów, w tym krakowskiego Poppona (trzeciego w szeregu biskupów wymienionych w katalogach) zaowocowała licznymi rozważaniami historyków na temat historyczności Prohora i jego następcy^[1][2][3][4].

Część badaczy uznaje, że zapis Thietmara nie wyklucza istnienia biskupstwa krakowskiego w drugiej połowie X w., które w 1000 zostało jedynie podporządkowane nowemu metropolicie (m.in. Jerzy Wyrozumski i Dariusz Andrzej Sikorski). Zgodnie z tą interpretacją Prohor i Prokulf byli biskupami krakowskimi, a biskupstwo to mogło powstać jeszcze za czeskiego panowania w Krakowie^[5][6][7]. Za biskupów krakowskich uważali ich wcześniej m.in. Wojciech Kętrzyński i Karol Buczek (który uznawał ich za biskupów misyjnych za rządów młodego Bolesława Chrobrego w Krakowie)^[8][9].

Z kolei inni badacze uznają, iż zapis Thietmara oznacza, że biskupstwo krakowskie powstało w 1000 i w związku z tym należy szukać innej interpretacji zapisków z katalogów. Władysław Abraham wysnuł teorię, zgodnie z którą Prohor i Prokulf byli biskupami morawskimi (ołomunieckimi) – biskupstwo takie niewątpliwie istniało w X w. i mogło obejmować także Kraków, natomiast żadne inne źródło nie wymienia imion pierwszych jego biskupów. Tę teorię poparł później Gerard Labuda^{[10][11][12][2]}.

W przeszłości Prohor i Prokulf łączeni byli także z obrządkiem słowiańskim – w tym wypadku założenie biskupstwa krakowskiego miało być związane z misją metodiańską i mieć miejsce na przełomie IX i X w. (natomiast w roku 1000 faktycznie już by nie istniało). Taką wersję przyjmowali Karol Potkański i Jerzy Widajewicz (ten ostatni jednak z obrządkiem słowiańskim wiązał tylko Prohora, a Prokulfa uważał za duchownego niemieckiego pochodzenia)^[13][14][15]. Henryk Łowmiański sugerował, że Prohor i Prokulf mogli być w praktyce jedną osobą, której imię rozdzielono wskutek aliteracji (Proc-horius), a rzeczony Prohor miał być biskupem w Krakowie podległym metropolicie bułgarskiemu, jednak w końcu X w.^{[16][17][18][19]}

Pojawiały się także inne, mniej popularne teorie, zgodnie z którymi Prohor i Prokulf mieli być postaciami obcymi, połączonymi w katalogach z późniejszymi biskupami krakowskimi przypadkowo. Alfons Parczewski zwrócił uwagę na podobieństwo imion Prokora i Prokulfa z imionami biskupów Auch we Francji z VI w.: Porchariusa i Prokulejana^[20][21][17]. Z kolei Tadeusz Poklewski dopatrzył się podobieństwa do imion biskupów Chalon-sur-Saône z drugiej połowy X i początku XI w.: Frotgariusa, Radulphusa i Lambertusa (w tym ostatnim przypadku chodzi badaczowi o zbieżność z kolejnym biskupem krakowskim poświadczonym jedynie w katalogach, Lambertem)^[22].

Przypisy

1. Sikorski 2011 ↓, s. 130–132, 136.
2. Labuda 1994 ↓, s. 86–87.
3. Wyrozumski 1994 ↓, s. 121–122, 130.
4. Wyrozumski 1992 ↓, s. 71–72, 75.
5. Sikorski 2011 ↓, s. 146–148.
6. Wyrozumski 1994 ↓, s. 127–130.
7. Wyrozumski 1992 ↓, s. 79.
8. Sikorski 2011 ↓, s. 131–136.
9. Wyrozumski 1994 ↓, s. 122, 124–126.
10. Sikorski 2011 ↓, s. 130–136, 139–141.
11. Szczur 1994 ↓, s. 21–22.
12. Wyrozumski 1994 ↓, s. 123, 125–127.
13. Szczur 1994 ↓, s. 17–18.
14. Wyrozumski 1994 ↓, s. 122–123, 126.
15. Wyrozumski 1992 ↓, s. 72–73.
16. Wyrozumski 1994 ↓, s. 127.
17. Labuda 1994 ↓, s. 87.
18. Szczur 1994 ↓, s. 20.
19. Wyrozumski 1992 ↓, s. 81.
20. Sikorski 2011 ↓, s. 136–138.
21. Wyrozumski 1994 ↓, s. 124.
22. Sikorski 2011 ↓, s. 138–139.

Bibliografia

• Dariusz Andrzej Sikorski: Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego: Rozważania nad granicami poznania historycznego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2011, seria: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Historia. 216. ISBN 978-83-232-2259-0.
• Stanisław Szczur: Misja cyrylo-metodiańska w świetle najnowszych badań. W: Chrystianizacja Polski południowej. Materiały sesji naukowej odbytej 29 czerwca 1993 roku. Kraków: 1994, s. 7–23, seria: Rola Krakowa w Dziejach Narodu. 13. ISBN 83-86077-81-6.
• Gerard Labuda: Czeskie chrześcijaństwo na Śląsku i w Małopolsce w X i XI wieku. W: Chrystianizacja Polski południowej. Materiały sesji naukowej odbytej 29 czerwca 1993 roku. Kraków: 1994, s. 73–98, seria: Rola Krakowa w Dziejach Narodu. 13. ISBN 83-86077-81-6.
• Jerzy Wyrozumski: Zagadnienie początków biskupstwa krakowskiego. W: Chrystianizacja Polski południowej. Materiały sesji naukowej odbytej 29 czerwca 1993 roku. Kraków: 1994, s. 73–98, seria: Rola Krakowa w Dziejach Narodu. 13. ISBN 83-86077-81-6.
• Jerzy Wyrozumski: Dzieje Krakowa. T. 1: Kraków do schyłku wieków średnich. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1992. ISBN 83-08-02057-7.