Proceratozaur

Proceratozaur (łac. Proceratosaurus) – rodzaj niewielkiego teropoda żyjącego w środkowej jurze na obecnych terenach Wielkiej Brytanii. Początkowo uznany został za przodka ceratozaura z powodu niewielkiego grzebienia znajdującego się z przodu pyska tego zwierzęcia, stąd też pochodzi nazwa Proceratosaurus, oznaczająca "przed ceratozaurem". Dzisiaj jednak uważa się go za celurozaura^[1], najprawdopodobniej należącego do tyranozauroidów^[2][3]. Proceratosaurus był niewielkim i smukłym drapieżnikiem. Jego czaszka mierzyła 28–30 cm długości, co pozwala oszacować długość całego zwierzęcia na 2,98–3,16 m, a jego masę na 28–36 kg^[2].

Proceratozaur

Proceratosaurus
von Huene, 1926
Okres istnienia: jura środkowa PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 174.7/161.5 174.7/161.5
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	?tyranozauroidy
Rodzina	Proceratosauridae
Rodzaj	proceratozaur
Gatunki
P. bradleyi (Woodward, 1910)

Historia

Arthur Smith Woodward (1902) opisał szczątki proceratozaura jako należące do nowego gatunku megalozaura, który nazwał Megalosaurus bradleyi. Uznał go za megalozaura, a nie ceratozaura (drugiego „megalozauryda” wspomnianego w tej pracy) z powodu obecności czterech zębów kości przedszczękowej. Friedrich von Huene (1926) stwierdził, że M. bradleyi jest w rzeczywistości bliżej spokrewniony z ceratozaurem niż z megalozaurem i nadał mu nową nazwę rodzajową Proceratosaurus. Jako uzasadnienie swojej tezy wskazał na niewielki leżący w okolicach otworów nosowych grzebień. Równocześnie na podstawie kilku cech zębów wykazał, że nie jest to kolejny gatunek z rodzaju Ceratosaurus, lecz jego przodek. Huene tego samego roku zaliczył również ceratozaura i proceratozaura do rodziny Ceratosauridae, którą zaklasyfikował do celurozaurów. Obecnie Ceratosaurus jest jednak uważany za przedstawiciela grupy Ceratosauria, a nie Coelurosauria. Holtz (2000) wykazał, że proceratozaur jest bardziej bazalny niż ornitolest, choć w późniejszych pracach (Holtz, 2001, Holtz i inni, 2004) sklasyfikował je jako taksony siostrzane. Oliver Rauhut (2003) uznał proceratozaura za najbardziej bazalnego celurozaura^[4], jednak Naish (w internecie, 2006) zauważył, że Rauhut w swojej niepublikowanej pracy uważa proceratozaura za bazalnego tyranozauroida. Według opublikowanej w 2010 roku analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Rauhuta, Angelę Milner i Scotta Moore'a-Faya Proceratosaurus jest bazalnym przedstawicielem tyranozauroidów – dla grupy obejmującej taksony bliżej spokrewnione z nim niż z tyranozaurem, allozaurem, kompsognatem, celurem, ornitomimem lub deinonychem autorzy ukuli nazwę Proceratosauridae. Taksonem siostrzanym proceratozaura i jedynym znanym oprócz niego przedstawicielem tej grupy jest Guanlong, również mający grzebień nosowy^[2]. Z kolei opublikowana w tym samym roku analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Jonaha N. Choiniere'a, Jamesa M. Clarka, Catherine A. Forster i Xu Xinga nie potwierdziła jednoznacznie przynależności proceratozaura do Tyrannosauroidea. Z analizy tej wynika, że Proceratosaurus mógł być bazalnym tyranozauroidem, taksonem siostrzanym do rodziny Compsognathidae lub taksonem siostrzanym do kladu Ornithomimosauria; na drzewie konsensusowym wygenerowanym na podstawie 421 najbardziej oszczędnych drzew proceratozaur tworzy nierozwikłaną politomię z rodzajami Tanycolagreus, Xinjiangovenator, Coelurus, Ornitholestes i Zuolong oraz kladami Ornithomimosauria, Tyrannosauroidea, Compsognathidae i Maniraptora^[5].

Gatunki

Proceratosaurus bradleyi

Autor i rok wydania opisu: Huene, 1926 (wcześniej opisany jako Megalosaurus bradleyi przez Woodwarda w 1910)

Czas występowania: baton (środkowa jura)

Miejsce występowania: Great Oolite, hrabstwo Glouchestershire, Anglia

Materiał kopalny: niekompletna czaszka i żuchwa (BMNH R4860)

Proceratosaurus divesensis

Autor i rok wydania opisu: Walker, 1964 (oryginalnie opisany jako Eustreptospondylus)

Czas występowania: wczesny kelowej (środkowa jura)

Miejsce występowania: Marnes de Dives, Francja

Materiał kopalny: puszka mózgowa, kości czołowe (MNHN 1920-7)

Inne informacje: obecnie opisany jako Piveteausaurus divesensis Taquet & Welles, 1977.