Powstanie Spartakusa

Powstanie Spartakusa – trwające w latach 73–71 p.n.e. największe powstanie niewolników w starożytnym Rzymie. W ciągu dwóch lat siły Spartakusa, składające się z tysięcy niewolników, gladiatorów i zubożałych chłopów^[1], wznieciły powstanie na terenie niemalże całej Italii. Kres buntowi położyły nieporozumienia w szeregach przywódców powstania oraz bitwa nad rzeką Silarus, w której zginął Spartakus.

Zobacz też: Powstanie Spartakusa (1919).

Powstanie Spartakusa

Powstania niewolników w starożytnym Rzymie
Czas	73–71 p.n.e.
Terytorium	Italia
Przyczyna	wyzysk niewolników oraz niska pozycja społeczna gladiatorów
Wynik	zwycięstwo armii rzymskiej
Strony konfliktu
Gladiatorzy Niewolnicy Chłopi Armia rzymska
Dowódcy
Spartakus Marek Licyniusz Krassus Klaudiusz Glaber
Siły
40 000 ludzi nieznane
Straty
nieznane nieznane
Położenie na mapie Włoch miejsce bitwy
41°06′00″N 14°12′00″E

Przyczyny i przebieg powstania

Do przyczyn powstania można zaliczyć dwie zasadnicze kwestie:

• wyzysk niewolników w latyfundiach
• pozycja społeczna gladiatorów

Powstania wybuchały już wcześniej, ale były szybko tłumione przez armię rzymską. Tym razem jednak siły powstańców były zdecydowanie potężniejsze. Spartakus, prawdopodobnie z pochodzenia Trak, zawiązał spisek w szkole gladiatorów w Kapui. Do spisku należało dwustu ludzi^[2]. Spisek został wykryty, ale siedemdziesięciu ośmiu niewolnikom (i Spartakusowi) udało się zbiec i schronić na zboczach Wezuwiusza^[3]. Na Wezuwiuszu spiskowcy wybrali na wodzów – obok Spartakusa – Kriksosa i Oinomaosa (ich pochodzenie nie jest znane)^[3]. Grupa powiększyła się o zbiegłych niewolników i zrujnowanych drobnych rolników^[3]. Wulkan stał się twierdzą powstańców, których armia urosła do 10 tysięcy osób. Powstańcy byli postrachem wśród bogatych mieszkańców Kampanii. W 73 roku p.n.e. przeciwko powstańcom wysłano armię, którą dowodził propretor Klaudiusz Glaber. W bitwie pod Wezuwiuszem armia Spartakusa rozbiła wojsko Klaudiusza, a znaczna część Kampanii znalazła się w rękach buntowników^[3].

Istotnym problemem był brak jedności w armii niewolników^[4]. W roku 72 p.n.e. odłączone plemiona celtycko-germańskie, pod dowództwem Kriksosa, zostały rozbite pod Apulią.

Jednak Spartakus rozbił w tym czasie obie armie konsularne. Udał się na północ, chciał opuścić Italię, jednak przekonano go, żeby zawrócił. Postanowił więc połączyć się z oddziałami na Sycylii, jednak piraci nie dostarczyli obiecanych wcześniej statków. W międzyczasie Rzym zebrał armię pod przywództwem Krassusa. Spartakusowi udawało się wymykać z rąk Krassusa, a manewr wydostania się z otaczającego wału został wpisany do listy podstępów wojennych Frontinusa (Strategemata)^[5]. Krassus ostatecznie rozgromił Spartakusa nad rzeką Silarus. Od tej pory rola niewolników w państwie rzymskim zaczęła się stopniowo zmniejszać.

Ku przestrodze, ukrzyżowano wzdłuż głównej drogi prowadzącej do Rzymu około sześć tysięcy niewolników, którzy ocaleli z przegranej bitwy^[4].

Skutki powstania Spartakusa

Powstanie przyniosło zniszczenie znacznych obszarów Italii, właściciele niewolników ponieśli duże straty, w powstaniu uczestniczyła biedota. Od tego czasu również zauważa się stopniową zmianę polityki właścicieli niewolników. ^{[potrzebny przypis]}

Najważniejsze bitwy podczas powstania

• 73 p.n.e. – bitwa pod Wezuwiuszem
• 72 p.n.e. – bitwa pod górą Garganus
• 72 p.n.e. – bitwa w rejonie Picenium
• 71 p.n.e. – II bitwa w rejonie Picenium
• 71 p.n.e. – bitwa o wał Krassusa
• 71 p.n.e. – bitwa pod Camalatrum
• 71 p.n.e. – bitwa nad rzeką Silarus

Powstanie w kulturze

Powstanie było tematem filmu Spartakus z 1960 w reżyserii Stanleya Kubricka. W 2010 rozpoczęto emisję serialu produkcji Starz pod tytułem Spartakus: Krew i piach.