Kriksos

Kriksos^[a] (zm. 72 p.n.e.) – gladiator, jeden z przywódców Powstania Spartakusa, obok Spartakusa i Oinomaosa^[1][2][3].

Kriksos

Wizja walk gladiatorów na obrazie Pollice verso
Data i miejsce śmierci	72 p.n.e. Apulia
Zawód, zajęcie	gladiator

Biografia

Kriksos przed powstaniem był niewolnikiem o nieznanym pochodzeniu^[3][b]. Pojmany przez Rzymian w nieznanych okolicznościach, tak jak jego towarzysze, był ćwiczony na gladiatora w Kapui, w szkole którą według Plutarcha prowadził Lentulus Batiatus^[4].

Po początkowych sukcesach powstania i zwycięstwach nad armią propretora Klaudiusza Glabera, a następnie pretora Publiusza Waryniusza^[c], Kriksos prawdopodobnie wiosną 72 roku p.n.e., z nieznanych bliżej powodów, odłączył się wraz z częścią powstańców składających się głównie z Celtów i Germanów w sile ok. 30 tys., od głównych sił Spartakusa^[2][3]. Zamiarem Spartakusa było dostać się na północ Italii i poprzez Alpy dotrzeć do Galii, Germanii i Tracji skąd pochodziło wielu niewolników pragnących powrotu do rodzinnych stron^[5][3][6]. Przyczyną rozdzielenia sił powstańców miała być według niektórych prosta chęć pozostania w Italii części powstańców i dalszego jej plądrowania^[5]. Inni sugerują, że przyczyny leżały w różnicach socjalnych powstańców, w oddziałach Kriksosa mogło być wielu wolnych chłopów – Italików, którzy chcieli pozostać w Italii i otrzymać ziemię oraz niewolników w kolejnym już pokoleniu niemających dokąd wracać^[7][6].

W tym samym roku (72 p.n.e.) senat rzymski do stłumienia powstania wysłał dwie armie konsularne w sile dwóch legionów każda, pod dowództwem konsulów Lucjusza Gelliusza Publikoli i Gnejusza Korneliusza Lentulusa. Oddziały Kriksosa zostały pokonane przez armię Lucjusza Gelliusza Publikoli w bitwie pod górą Garganus w Apulii, a sam Kriksos wraz z 2/3 swoich oddziałów poległ podczas bitwy^[5][8]. Spartakus, którego wojska miały znajdować się niedaleko miejsca bitwy, nie zdążył przybyć z pomocą^[8].

Appian z Aleksandrii podaje, że Spartakus postanowił uczcić pamięć Kriksosa, chowając go z pełnym ceremoniałem i kpiąc ze zwyczajów rzymskich, urządził na jego cześć igrzyska, zmuszając 300 rzymskich jeńców do walki na śmierć niczym gladiatorzy^[9][8][5].

Kriksos w kulturze popularnej

• W filmie Spartakus z 1960 roku w rolę Kriksosa wcielił się John Ireland.
• W filmie telewizyjnym Spartakus z 2004 roku w rolę Kriksosa wcielił się Paul Kynman.
• W serialu telewizyjnym Spartakus: Krew i piach oraz w jego prequelu Spartakus: Bogowie areny i sequelu Spartakus: Zemsta w rolę Kriksosa wcielił się Manu Bennett.

Uwagi

1. W literaturze można spotkać różne warianty imienia, także Kryksos lub Kriksus.
2. Niektórzy historycy uważają, że pochodził z Galii; zob. Grant 1979 ↓, s. 21
3. Plutarch określa go mianem Publiusza Barynusa; zob. Plutarch. Żywot Krassusa, r. 9.