Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Powojnik
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Powojnik (Clematis L.) – rodzaj roślin z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Obejmuje ok. 500 gatunków[5]. Występują na całym świecie w strefie klimatu umiarkowanego i ciepłego. Nieliczne gatunki rosną także w klimacie okołobiegunowym i w strefie międzyzwrotnikowej[6] (przedstawicieli rodzaju brak tylko w Ameryce Południowej[7]). Największe zróżnicowanie gatunkowe występuje w Azji wschodniej[8]. Tylko w Chinach rośnie co najmniej 147 gatunków, z czego 93 to endemity[6]. Rośliny te zajmują zróżnicowane siedliska – od lasów deszczowych po półpustynie[7].
Nazwa naukowa rodzaju wywodzi się od greckiego κλῆμα klḗma – "pęd, gałązka, wić"[9][10].
Wiele gatunków z rodzaju uprawianych jest jako rośliny ozdobne, wyhodowano także w obrębie rodzaju liczne odmiany ozdobne[7]. Nieliczne gatunki wykorzystywane są leczniczo i jako rośliny magiczne[11].
Remove ads
Morfologia
- Pokrój
- Pnącza wspinające się lub płożące o drewniejących (często przynajmniej u nasady) lub zielnych łodygach dorastające u niektórych gatunków do 30 m długości[7][6], rzadziej krzewy i półkrzewy o wyprostowanych pędach[6] i rośliny zielne o wznoszących się pędach wyrastających z płożącego kłącza[12]. Wspinają się za pomocą ogonków liściowych owijających się wokół podpór, rzadziej owijają się szypułki kwiatowe lub szczytowy listek liścia złożonego (C. texensis)[10].
- Liście
- Naprzeciwległe, zimozielone lub opadające na zimę, złożone z 3 listków, podwójnie 3-listkowe lub nieparzystopierzaste[13], rzadziej liście są pojedyncze[7]. Brzegi blaszki są ząbkowane lub całobrzegie, czasem nieco klapowane[10].
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo w kątach liści lub zebrane w kwiatostany wierzchotkowe, wiechy lub w pęczki w kątach liści lub na szczytach pędów[6][12]. Kwiaty zwykle są szypułkowe i wsparte dwoma przysadkami[6]. Zwykle są obupłciowe, u nielicznych gatunków kwiaty męskie i żeńskie wyrastają na różnych roślinach[7]. Okwiat zwykle jest gwiaździście rozpostarty, czasem dzwonkowaty. Składa się z 4 (najczęściej) lub 5–8 listków[7] (utożsamianych z działkami kielicha, podczas gdy płatków korony brak[6][12]). Wielkość kwiatów jest zróżnicowana – osiągają one od 1 do 30 cm średnicy[10]. Okwiat jest różnie zabarwiony, często też barwne są pylniki[10]. Pręciki i słupki są liczne (od 5 do 150[12]). Słupki zwykle są owłosione i zawierają pojedyncze zalążki[6].
- Owoce
- Zbiorowe, składające się z licznych, główkowato skupionych, drobnych niełupek, które zachowują na szczycie szyjkę słupka, przeważnie wydłużającą się w czasie owocowania i pierzasto owłosioną. Puszyste owoce pozostają na roślinie często do zimy[13][14].
Remove ads
Biologia
Byliny, krzewy lub pnącza. W Polsce okres kwitnienia przypada od maja do października. Niektóre gatunki są lekko trujące (trujące są: sok, liście, kwiaty i owoce)[15]. Sok niektórych powojników bywa gryzący i powodować może stany zapalne skóry[11].
Systematyka
Podsumowanie
Perspektywa
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podrodziny Ranunculoideae Arnott, rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) z rzędu jaskrowców (Ranunculales)[2]. W obrębie rodzaju wyróżnia się 9 podrodzajów[4], z których niektóre bywają wyodrębniane w niektórych ujęciach jako odrębne rodzaje np. Atragene (ok. 5 gatunków górskich, w tym z Clematis alpina) oraz Viorna (gł. wielkokwiatowe rośliny z Ameryki Północnej)[7].
- Lista gatunków
- Gatunki flory Polski[16]
- powojnik alpejski (Clematis alpina (L.) Mill.)
- powojnik pnący (Clematis vitalba L.) – antropofit zadomowiony
- powojnik prosty (Clematis recta L.)
- Clematis alpina (L.) Mill. – powojnik alpejski
- Clematis akebioides (Maxim.) H.J.Veitch
- Clematis aristata R.Br. ex Ker Gawl.
- Clematis armandii Franch. – powojnik Armanda
- Clematis chinensis Osbeck – powojnik chiński
- Clematis ×durandii T. Durand ex Kuntze – powojnik Duranda
- Clematis flammula L. – powojnik południowy
- Clematis florida Thunb. – powojnik kwiecisty
- Clematis glycinoides DC.
- Clematis heracleifolia DC.
- Clematis integrifolia L. – powojnik całolistny
- Clematis ×jackmanii T. Moore – powojnik Jackmana
- Clematis x jouiniana Schn. – powojnik pośredni
- Clematis koreana Kom. – powojnik koreański
- Clematis lanuginosa Lindl. & Paxton – powojnik wełnisty
- Clematis macropetala Ledeb. – powojnik wielkopłatkowy
- Clematis marmoraria Sneddon
- Clematis microphylla DC. – powojnik drobnolistny
- Clematis montana Buch.-Ham. – powojnik górski
- Clematis orientalis L. – powojnik wschodni
- Clematis paniculata J. F. Gmel. – powojnik wiechowaty
- Clematis rehderiana Craib – powojnik Rehdera
- Clematis serratifolia Rehd. – powojnik piłkowany
- Clematis spooneri Rehder & E. H. Wilson – powojnik Spoonera
- Clematis tangutica (Maxim.) Korsh. – powojnik tangucki
- Clematis texensis Buckley – powojnik teksaski
- Clematis viticella L. – powojnik włoski
Liczna grupa uprawianych powojników jest mieszańcami i kultywarami o trudnym do ustalenia pochodzeniu. Opisuje się je według wzoru (przykład) Clematis 'The President'.
Remove ads
Zastosowanie
Ze względu na duże i barwne kwiaty wiele gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne. W Europie powojniki uprawiane zaczęły być w XVI wieku, ale popularne stały się w wieku XIX kiedy zaczęły być hodowane i selekcjonowane liczne odmiany ozdobne. Znanych jest wiele tysięcy odmian, z czego popularnych jest ok. 300. Odmiany powojników klasyfikowane są w rejestrze stworzonym przez Victorię Matthews w 2002 (The International Clematis Register & Checklist). Różnorodność odmian pozwala wybrać różniące się kolorem i kształtem kwiatów, owoców, porą kwitnienia (od kwietnia do listopada), wielkością i siłą wzrostu[10].
Nieliczne gatunki wykorzystywane są leczniczo (np. powojnik pnący, Clematis ligusticifolia i C. loureiroana) i jako rośliny magiczne (Indianie Czarne Stopy wierzyli, że dym powojnika chroni przed zbliżaniem się duchów). Młode pędy niektórych gatunków są jadalne po ugotowaniu (np. powojnika południowego i pnącego)[11].
Remove ads
Uprawa
Ze względu na zróżnicowanie powojników – różne gatunki i grupy odmian różnią się wymaganiami[10]. Na ogół wymagają ziemi żyznej, próchnicznej. Najlepsze zwykle jest stanowisko słoneczne, ale dolna część rośliny powinna być zacieniona[8]. Część gatunków lepiej rośnie w półcieniu i cieniu[10]. Z reguły powojnikom sprzyja miejsce lekko przewiewne (ze względu na mniejsze ryzyko rozwoju chorób), ale nie wietrzne (ze względu na szybsze przesychanie i uszkadzanie roślin)[10]. Wiosną zbyt długie pędy przycina się. Jako rośliny pnące wymagają podpór, do których mogłyby się przyczepić ogonkami liściowymi[8].
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads