Posąg Żubra w Spale

Posąg Żubra w Spale – statua żubra naturalnej wielkości znajdująca się w Spale, która pierwotnie była częścią pomnika stojącego w Zwierzyńcu, upamiętniającego polowanie zorganizowane przez cesarza Aleksandra II w Puszczy Białowieskiej.

Posąg Żubra w Spale

Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Miejscowość	Spała
Typ obiektu	posąg
Projektant	Mihály Zichy
Data odsłonięcia	1862 (Zwierzyniec) 1928 (Spała)
Położenie na mapie Polski Posąg Żubra w Spale
Położenie na mapie województwa łódzkiego Posąg Żubra w Spale
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego Posąg Żubra w Spale
Położenie na mapie gminy Inowłódz Posąg Żubra w Spale
51°32′24,2″N 20°08′05,9″E

Historia

Pomnik żubra wzniesiono pierwotnie w Zwierzyńcu koło Białowieży, gdzie w roku 1860 cesarz Aleksander II polował wraz z gośćmi i

...sam monarcha raczył ubić – i to jednym strzałem – wyjątkowego żubra samca.

Wydarzenie to upamiętniono, fundując potężny pomnik, który został odlany w Petersburgu w zakładach Ogariewa. Pomnik Żubra, którego projektantem był Mihály Zichy^[1] stanął w Zwierzyńcu w 1862.

Pomnik żubra z okresu przed I wojną światową stojący w Zwierzyńcu

W czasie I wojny światowej przez Białowieżę przeszedł front. Wycofujący się Rosjanie – z osobistego rozkazu cesarza Mikołaja II – zabrali rzeźbę w głąb Rosji. W 1915 przewieziono posąg do Moskwy. Po wojnie rząd polski wystąpił o jego zwrot. W 1924^[1] posąg żubra trafił do Warszawy i stanął na dziedzińcu Zamku Królewskiego. W 1928 roku prezydent Ignacy Mościcki zadecydował o przeniesieniu rzeźby do Spały, gdzie znajdowała się prezydencka rezydencja myśliwska.

Siedem lat później potężne zwierzę stało się znakiem graficznym Jubileuszowego Zlotu Harcerstwa Polskiego.

Żubr spalski jako znak graficzny Jubileuszowego Zlotu ZHP w Spale

II wojnę światową posąg żubra przetrwał nienaruszony. Według miejscowej legendy pod koniec wojny Niemcy podjęli decyzję o przewiezieniu rzeźby do Berlina. Z przyczyn logistycznych zrezygnowali z tego przedsięwzięcia. Jeden z oficerów odciął jednak łeb zwierzęcia i w styczniu 1945 próbował wywieźć do Niemiec. Niemiecki oficer został zastrzelony, a głowa żubra powróciła na miejsce^{[potrzebny przypis]}.

Od 1981^[1] władze Białowieży bezskutecznie ubiegały się o zwrot rzeźby. W Spale powstało wówczas Towarzystwo Obrony Spalskiego Żubra. Ostatecznie, w 2014, w Zwierzyńcu odsłonięto wierną replikę posągu^[2][3].

Przypisy

1. Encyklopedia - Puszcza Białowieska [online], www.encyklopedia.puszcza-bialowieska.eu [dostęp 2021-01-17].
2. W Osadzie Zwierzyniec stanęła replika żubra białowieskiego. Białowieski Park Narodowy. [dostęp 2021-01-17].
3. Pomnik Żubra w osadzie Zwierzyniec. Polskie Radio Białystok, 18 września 2014. [dostęp 2021-01-17].

Bibliografia

• Andrzej Kobalczyk: Żubr od cara, magazyn Powiaty Polskie.
• Jarosław Kobacki: Rodzinne wyprawy rowerowe po powiecie tomaszowskim (1). Spała, „Echo Powiatu Tomaszowskiego i Opoczyńskiego” nr 18 z 18 maja 2001.