Pomnik Józefa Piłsudskiego w Katowicach

Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Katowicach – odsłonięty w 1993 roku pomnik przedstawiający Józefa Piłsudskiego, znajdujący się na placu Bolesława Chrobrego w Katowicach, przed frontonem gmachu Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. Pomnik ustawiono tyłem do gmachu d. Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych.

Ten artykuł dotyczy pomnika w Śródmieściu Katowic. Zobacz też: artykuł o nieistniejącym pomniku Piłsudskiego na terenie huty „Baildon” w Katowicach.

Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Katowicach

Pomnik od strony zachodniej w 2018 roku
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Miejsce	pl. Bolesława Chrobrego
Typ obiektu	pomnik konny
Styl architektoniczny	klasycyzm / romantyzm
Projektant	Antun Augustinčić, Andrzej Grzybowski
Materiał	brąz, marmur
Data odsłonięcia	1993
Ważniejsze przebudowy	1998
Położenie na mapie Katowic pomnik J. Piłsudskiego
Położenie na mapie Polski pomnik J. Piłsudskiego
Położenie na mapie województwa śląskiego pomnik J. Piłsudskiego
50°15′15,66″N 19°01′30,95″E

Historia

Pomnik został zrealizowany w wyniku konkursu na wykonanie pomnika mającego przedstawiać marsz. Józefa Piłsudskiego, który miał stanąć na późniejszym placu Sejmu Śląskiego. Wpłynęły na niego projekty z kraju i zagranicy, a po długich obradach wybrano propozycję chorwackiego rzeźbiarza Antuna Augustinčića^[1], który w późniejszym okresie wyrzeźbił m.in. w 1954 roku stojącą w ogrodach ONZ w Nowym Jorku Statuę Pokoju^[2]. Według zamysłu twórcy na cokole katowickiego pomnika miały znajdować się wyobrażenia powstańców śląskich oraz Matki-Ślązaczki z martwym synem-powstańcem jako tzw. śląska Pieta^[3].

Pomnik został wykonany w latach 1937–1939, lecz nie dotarł do Polski w 1939 roku z uwagi na zajęcie państwa przez III Rzeszę^[1] – miał zostać odsłonięty jesienią tego samego roku^[4]. Przez wiele lat monument stał w muzeum rzeźbiarza najpierw w Jugosławii, a następnie w Chorwacji^[5]. W czasach komunistycznych postać marszałka była swego rodzaju tabu^[6].

Trafił ostatecznie do Katowic dopiero w 1991 roku. Poddano go pracom konserwatorskim w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych^[5]. Monument postawiono w 1993 roku, a przed jego postawieniem zasypano olbrzymią niedziałającą fontannę w kształcie vesica piscis, która znajdowała się na placu Bolesława Chrobrego, gdzie ostatecznie pomnik ten stanął. W roku 1994 szabla Józefa Piłsudskiego zniknęła. Podejrzewano kradzież, lecz odnalazły ją później dzieci bawiące się w krzakach w pobliżu pomnika. W 1998 roku postać Józefa Piłsudskiego na koniu została ustawiona na 6-metrowym cokole^[7]. Autorem projektu współczesnego pomnika i samego cokołu był architekt Andrzej Grzybowski^[8].

Charakterystyka

Pomnik konny marsz. Józefa Piłsudskiego znajduje się na placu Bolesława Chrobrego w Katowicach^[9]. Ma formę rzeźby na cokole^[10] o wysokości 6 m^[7] i posiada cechy klasycystyczne i romantyzmu. Przedstawia ona marszałka siedzącego na koniu^[9] (przedstawiono go na ogierze, chociaż w rzeczywistości dosiadał zawsze klaczy – Kasztanki), a w prawej dłoni trzyma szablę^[7].

Na cokole od strony ulicy Jagiellońskiej (od południa) widnieje napis: Józef Piłsudski 1867–1935; od strony ulicy W. Reymonta (od wschodu): Konny posąg Józefa Piłsudskiego został sprowadzony z Chorwacji do Katowic w 1991 roku z inicjatywy Międzystowarzyszeniowej Komisji Związków Twórczych SH, SARP i TUI staraniem rządu, władz województwa i miasta, ustawiony tymczasowo w 1993 roku w miejscu pierwotnej lokalizacji, w 1998 roku wyniesiony na cokół; od strony ulicy J. Lompy (od zachodu): Konny posąd jest ocalałą częścią założenia pomnikowego Marszałka Józefa Piłsudskiego i Powstańca Śląskiego ufundowanego w latach 1936–1939 ze składek mieszkańców dawnego województwa śląskiego, dzieło nie zostało zrealizowane na skutek wybuchu II wojny światowej, pomnik jest pamiątką II Rzeczypospolitej^[10].

Galeria

• 
  Pomnik od strony południowo-wschodniej (2021)
• 
  Pomnik od strony południowo-zachodniej (2021)
• 
  Rzeźba pomnika od strony południowo-wschodniej (2021)
• 
  Pomnik od frontu (2016)
• 
  Pomnik w nocy, dzień przed obchodami Święta Niepodległości (2018)

Przypisy

1. Bulsa i Szmatloch 2018 ↓, s. 81.
2. Galerija Antuna Augustinčića: Antun Augustinčić's Peace monument in New York. gaa.mhz.hr. [dostęp 2024-12-27]. (ang.).
3. Chojecka i in. 2004 ↓, s. 333.
4. Janota 2010 ↓, s. 39.
5. Bulsa i Szmatloch 2018 ↓, s. 82.
6. Chojecka i in. 2004 ↓, s. 335.
7. Bulsa i Szmatloch 2018 ↓, s. 83.
8. Powrót Marszałka. Dzieje budowy pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Katowicach, [w:] AnaA. Syska AnaA., Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego wŚ.C.D.K. Katowicach Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego wŚ.C.D.K., Podróż ku nowoczesności: architektura XX wieku w województwie śląskim, Katowice 2016, ISBN 978-83-939745-3-5. Brak numerów stron w książce
9. Studium… 2012 ↓, Załącznik I.9 8/36.
10. Dzióbek 2023 ↓, s. 15.

Bibliografia

• MichałM. Bulsa MichałM., BarbaraB. Szmatloch BarbaraB., Sekrety Katowic, wyd. 1, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018, ISBN 978-83-7729-386-7 (pol.).
• EwaE. Chojecka EwaE. i inni, Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, Katowice: Muzeum Śląskie w Katowicach, 2004, ISBN 83-87455-77-6 (pol.).
• MichałM. Dzióbek MichałM., Katowickie pomniki i tablice pamiątkowe: katalog, Katowice: Śląskie Centrum Wolności i Solidarności, 2023, ISBN 978-83-966732-3-7 (pol.).
• WojciechW. Janota WojciechW., Katowice między wojnami: miasto i jego sprawy 1922–1939, wyd. pierwsze, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2010, ISBN 978-83-7729-021-7 (pol.).
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja, Miasto Katowice, 2012 (pol.).