Pomnik Józefa Byszewskiego w Kłodawie

Pomnik Józefa Byszewskiego w Kłodawie – żeliwny pomnik (nagrobek) pułkownika Józefa Byszewskiego, zlokalizowany przed kościołem Wniebowzięcia NMP w Kłodawie.

Pomnik Józefa Byszewskiego w Kłodawie

Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miejscowość	Kłodawa
Styl architektoniczny	Empire
Fundator	Franciszka Tekla Byszewska
Materiał	żeliwo
Data budowy	ok. 1841
Ważniejsze przebudowy	2019
Położenie na mapie Polski Pomnik Józefa Byszewskiego w Kłodawie
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Pomnik Józefa Byszewskiego w Kłodawie
Położenie na mapie powiatu kolskiego Pomnik Józefa Byszewskiego w Kłodawie
Położenie na mapie gminy Kłodawa Pomnik Józefa Byszewskiego w Kłodawie
Położenie na mapie Kłodawy Pomnik Józefa Byszewskiego w Kłodawie
52°15′15,0″N 18°55′05,9″E

Historia

Żeliwny pomnik nagrobny w stylu empirowym został ufundowany przez wdowę po pułkowniku Byszewskim – Franciszkę Teklę Byszewską, krótko po jego śmierci w 1841 roku^[1]. Pomnik zlokalizowany jest na tzw. Ogrójcu, czyli dziedzińcu odpustowym przed kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kłodawie^[2].

Pomnik ustawiony jest na ceglanej podmurówce w formie dwustopniowej podstawy zakończonej simą, na której znajduje się prostokątny cokół zwieńczony gzymsem. Na cokole umieszczono półkolumnę z attycką bazą o uciętym w połowie wysokości trzonie^[2], pod krawędzią kolumny – wieniec (wawrzynowy), a na jej trzonie – owalną urnę^[2]. Na przedniej stronie cokołu znajdowała się płyta z wypukłym napisem, informującym komu poświęcony jest pomnik i kto go ufundował. Z przeciwnej strony cokołu istniała również druga płyta z łacińską inskrypcją poświęconą Byszewskiemu. W 1905 roku pomnik opisał Michał Rawita Witanowski w publikacji „Kłodawa i jej okolice pod względem historyczno-ludoznawczym”^[3].

Proces korozji i niszczenia pomnika postępował co najmniej od lat 70. XX wieku. Tablica z przodu cokołu odpadła w 2014 roku i była przez rok przechowywana w kościele, jednak w 2016 roku została ustawiona u podnóża pomnika^[4][3]. Druga (tylna) tablica odpadła w latach 90. XX wieku, wkrótce potem została ponownie umieszczona na pomniku^[3], ponownie odpadła w 2016 roku^[4][5]. Podejmowane w okresie PRL-u i początkach III RP prace naprawcze miały jedynie charakter doraźny^[3].

29 listopada 2016 roku pod pomnikiem odbył się wiec mieszkańców Kłodawy i okolic, mający zwrócić uwagę opinii publicznej na los pomnika Byszewskiego. W tym samym roku wykonano dokumentację fotograficzną i obmiar pomnika^[5]. Według ekspertów pomnik groził wówczas upadkiem^[5]. W 2019 roku, dzięki staraniom Ireneusza Niewiarowskiego i proboszcza kłodawskiej parafii Jerzego Dylewskiego, rozpoczęto renowację^[6][7]. Przeprowadzono wówczas również prace archeologiczne w krypcie grobowej na dziedzińcu. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika miała miejsce 30 listopada 2019 roku^[7]. W odsłonięciu pomnika wzięli udział m.in. wicewojewoda wielkopolski Aneta Niestrawska, poczty sztandarowe oraz asysta honorowa z 25 Brygady Kawalerii Powietrznej^[8].

Przypisy

1. Rezler, Niewiarowska i Jałoszyński 2020 ↓, s. 15.
2. Kiełbasa 2018 ↓, s. 9.
3. Kiełbasa 2018 ↓, s. 10.
4. Kiełbasa 2018 ↓, s. 12.
5. Kiełbasa 2018 ↓, s. 14.
6. Odsłonięcie pomnika nagrobnego weterana kampanii napoleońskiej i powstania listopadowego płk. Józefa Byszewskiego – Kłodawa, 30 listopada 2019 [online], Instytut Pamięci Narodowej - Poznań [dostęp 2022-08-09] (pol.).
7. Rezler, Niewiarowska i Jałoszyński 2020 ↓, s. 73.
8. Rezler, Niewiarowska i Jałoszyński 2020 ↓, s. 74.

Bibliografia

• BartoszB. Kiełbasa BartoszB., Mało znane miejsca pamięci we wschodniej części powiatu kolskiego, „Rocznik Kolski”, 11/2018, Koło: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Kole, 2018, ISSN 1898-1607.
• MarekM. Rezler MarekM., GrażynaG. Niewiarowska GrażynaG., RyszardR. Jałoszyński RyszardR., Pełni nadziei i męstwa. Płk. Józef Byszewski oraz inni uczestnicy powstania listopadowego z Ziemi Kłodawskiej, Towarzystwo Samorządowe w Koninie, 2020, ISBN 978-83-959624-0-0.