Polskie tańce narodowe

Polskie tańce narodowe – tańce wywodzące się z tańców ludowych z terenów całej Polski. Przyjmuje się wyróżnienie pięciu tańców o charakterze narodowym (krakowiak, polonez, mazur, oberek i kujawiak), które w trakcie rozwoju historycznego znacząco odbiegły od pierwowzorów wiejskich^[1]. Pierwsze próby klasyfikacji tańców narodowych podejmowano w XIX w.^[2][3][4]

"Tańce polskie", okładka zbioru nut, 1890

Obraz Józefa Chełmońskiego Oberek (1878)

Nazwy i cechy polskich tańców narodowych

• krakowiak – żywy, polski taniec ludowy z okolic Krakowa, zaliczany do polskich tańców narodowych, w metrum 2/4 i w charakterystycznym, synkopowanym rytmie. Nazwa tańca pochodzi z XVIII wieku i odnosiła się do grupy tańców posiadających własne lokalne nazwy: mijany, dreptany, ścigany, skalmierzak, przebiegany.
• polonez (fr. Polonaise – polski) – nazywany pierwotnie chodzonym. Jest polskim tańcem dworskim, choć jego korzenie tkwią w muzyce ludowej. Cechy: dostojny, raczej powolny, akcent na raz, metrum 3/4. Tempo umiarkowane i jednostajne.
• mazur – pochodzi z Wielkopolski. W XIX w. stał się charakterystyczny dla Mazowsza.^[5] Cechy: tempo szybkie, akcentowane podskoki, żywy, „siarczysty”. Metrum 3/4 lub 3/8, dużo rytmów punktowanych.
• oberek, zwany też obertasem – najszybszy z tańców narodowych. Cechy: bardzo szybki, w drobnych wartościach rytmicznych, wesoły, żywy, metrum 3/8.
• kujawiak – pochodzi z Kujaw. Cechy: powolny, metrum 3/4. Najwolniejszy z tańców narodowych. Kolebany. Melodia utrzymana jest najczęściej w tonacji molowej.

Tańce w kulturze

W średniowieczu wszelkie tańce uznawane były przez duchowieństwo za niemoralne. Na wielu synodach zakazywano tańca na równi z pijaństwem czy rozpustnym ubiorem. Tańce były grzechem i rzekomo cieszyły szatana. Za najbardziej niegodne były jednak uznawane tańce, które chłopi wykonywali w karczmach^[6].

W czasach stanisławowskich szkolnictwo taneczne było już rozwinięte. Swoją działalność kontynuowały szkoły konwiktowe, a do tematyki tanecznej powracały również powstałe po rozpadzie szkół jezuickich – szkoły podległe Komisji Edukacji Narodowej. Taniec był bardzo ważnym elementem w wiodącym wówczas ośrodku – Szkole Rycerskiej (Korpusie Kadetów)^[7].

Mit tańców narodowych zyskał szczególne znaczenie w epoce romantyzmu. Pełnił funkcję jednoczącą polską kulturę. Dawał Polakom poczucie zakorzenienia, ciągłości i własnej wartości. Nieudokumentowana w piśmie kultura tradycyjna odgrywała na ziemiach polskich bardzo dużą rolę. Tańce narodowe stały się czynnikiem warunkującym zachowanie tożsamości narodowej^[7].

Przypisy

1. Komisja ds. Tańców Polskich Polskiej Sekcji CIOFF: Trochę historii. taniecpolski.cioff.pl. [dostęp 2015-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-27)]. (pol.).
2. Kazimierz Brodziński: O tańcach polskich, [w:] Gazeta Krakowska, 1831, nr 236-242.
3. Łukasz Gołębiowski: Spis rzeczy zawartych w 4 tomach opisujących zwyczaje i obyczaje Polaków, Warszawa 1830.
4. Łukasz Gołębiowski: Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym lub w niektórych tylko prowincjach, Warszawa 1831.
5. TomaszT. Nowak TomaszT., Mazurek https://fundacjamemo.pl/index.php/2021/12/15/juz-jest-nasza-nowa-publikacja-mazurek/, Fundacja Memo, 2021 [dostęp 2024-09-19] (pol.).url{{Cytuj}} Gołe linki: "tytuł".
6. JanuszJ. Tazbir JanuszJ., Odrodzenie i reformacja w Polsce. Brak numerów stron w książce
7. TomaszT. Nowak TomaszT., Taniec narodowy w polskim kanonie kultury. Źródła, geneza, przemiany. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Tańce Polskie
• Turnieje Tańców Polskich w formie towarzyskiej
• Komisja ds. Tańców Polskich Polskiej Sekcji CIOFF