Loading AI tools
Polityka historyczna (niem. Geschichtspolitik) lub polityka pamięci – kształtowanie świadomości historycznej oraz wzmocnienie publicznego dyskursu o przeszłości.
Polityka historyczna wynika z potrzeby mitologizacji przeszłości[1] w celu tworzenia dziedzictwa kulturowego danego narodu. Pojęcie polityki historycznej wywodzi się z Niemiec, gdzie pojawiło się w latach 1980. i zajmowało się wpływem historii na politykę tego kraju[2]. Wraz z początkiem lat 1990. debata publiczna na temat wydarzeń z historii zaczęła mieć coraz większe znaczenie:
Wraz ze zjednoczeniem Niemiec stary podział na zachodnioniemiecką i wschodnioniemiecką politykę historyczną stracił rację bytu (…) w kontekście niemieckim pojęcie to nie ma – w przeciwieństwie do dyskursu politycznego polskiego – konotacji konserwatywnych[3].
Narzędziami polityki historycznej są finansowane przez państwo: badania naukowe, edukacja i wychowanie, instytucje wyspecjalizowane (jak muzea, izby pamięci, instytuty lub centra), organizacja czasu (kalendarz świąt państwowych), topografia pamięci, wykorzystanie mediów masowych i wymiar sprawiedliwości, szczególnie podczas tranzycji politycznej, etykietowanie bohaterów oraz wykorzystywanie narratorów o odmiennym autorytecie (np. naukowców i świadków wydarzeń) w artykułach historycznych[4].
Polityka historyczna wpływa na naturę i nazwy pomników i muzeów, ulic, placów, miast i całych krajów[5], patronów placówek oświatowych i innych instytucji publicznych, osoby odznaczone orderami i medalami za zasługi[6], instytucje świadomości historycznej wspólnoty, a także wspierane przez państwo i samorządy badania naukowe, działania kulturalne i edukacyjno-wychowawcze.
Także po okresie PRL, kiedy to wdrażano stosowną historiografię, pojęcie polityki historycznej niejednokrotnie wzbudza w Polsce negatywne oceny[7]. Politykę historyczną oskarża się bowiem o manipulację i wybiórcze traktowanie faktów historycznych[8].
Od 1999 roku funkcjonuje Instytut Pamięci Narodowej, oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zaś od 2020 Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, których celem jest między innymi „realizacja polityki pamięci w zakresie historii i dziedzictwa Polski”.
Definicje polskiej polityki historycznej często uwzględniają ideologię:
- „Posługiwanie się przez demokratyczne (ale nie tylko) społeczeństwa własnymi interpretacjami wydarzeń z przeszłości do osiągania m.in. bieżących celów politycznych”[9].
- „Świadome działanie klasy politycznej mające na celu kształtowanie zakresu i charakteru zbiorowej pamięci historycznej”[10].
- „Interpretacja tożsamości wspólnoty politycznej – w jej toku obywatele podejmują decyzje co do tego, jakie tradycje chcą kontynuować, a jakich nie”[11].
- Wzmocnienie publicznego dyskursu o przeszłości poprzez różne formy instytucjonalizacji (instytucje centralne, państwowe, lokalne – samorządowe oraz regionalne)[12].
W 2015 roku ogłoszono rozpoczęcie prac nad Strategią Polskiej Polityki Historycznej, a prezydent RP Andrzej Duda stwierdził, że „prowadzenie polityki historycznej to jedno z najważniejszych działań prezydenta”[13].
Gwatemala
Uchwalono tam ustawę i wdrożono projekt z Komisją Gwatemalskiego Oświecenia Historycznego (hiszp. Comisión para el Esclarecimiento Histórico de Guatemala), która chroni pamięć masakr w latach 1960-1996, gdy zamordowano około 200 000 osób a zaginęło 45 000 osób[14].
Równolegle w 1995 roku rozpoczęto wspierany przez KRK niezależny Projekt Odzyskiwania Pamięci Historycznej (REMHI, hiszp. Recuperación de la Memoria Histórica), który zgromadził prawie 6000 zeznań o okrucieństwach popełnionych podczas ponad trzech dekad wojny domowej[15].
Dwa dni po ogłoszeniu w kwietniu 1998 roku raportu REMHI o takim odzyskaniu narodowej pamięci historycznej: "Nigdy więcej w Gwatemali!" (hiszp. Guatemala: Nunca Más!) o ofiarach tej wojny domowej, w którym w 80 procentach zbrodnie te przypisano Armii Gwatemalskiej i nazywając ją też holokaustem (hiszp. Holocausto silencioso)[16], jej współautor biskup Juan José Gerardi Conedera został zaatakowany w garażu i pobity na śmierć przez trzech oficerów Armii Gwatemalskiej[17][18].
Hiszpania
Niemcy
Rosja
Zakaz Rehabilitacji Nazizmu to rosyjska ustawa o pamięci historycznej z 2014 roku, znana również jako Prawo Jarowej, od nazwiska rosyjskiej polityk Iriny Anatolijewnej Jarowej[19] (Ири́на Анато́льевна Ярова́я), która odegrała kluczową rolę w jej uchwaleniu[20].
Turcja
Artykuł 301 tureckiego kodeksu karnego zakazuje obrażania Turcji, narodu tureckiego, tureckich instytucji rządowych lub tureckich bohaterów narodowych, takich jak Mustafa Kemal Atatürk.
Ukraina
Węgry
Po 1989 roku Węgrzy też stworzyli własną historiografię o zbiorowym cierpieniu podczas i po II wojnie światowej. Od lat 2000. w wielu węgierskich wsiach na Zakarpaciu znajdują się pomniki ofiar powojennych represji, często przerobione z tryumfalnych pomników postawionych w okresie Węgierskiej Republiki Ludowej (1949–1989)[21].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
