Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Ploniarka zbożówka
gatunek owada z rodziny niezmiarkowatych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Ploniarka zbożówka, mucha szwedzka[3] (Oscinella frit) – gatunek owada z rodziny niezmiarkowatych (Chloropidae). Żeruje na roślinach wiechlinowatych i może powodować różnej wielkości straty, w zależności od zaatakowanego gatunku rośliny oraz pokolenia. Ograniczeniu jej liczebności sprzyja między innymi prawidłowa agrotechnika.
Remove ads
Remove ads
Cechy morfologiczne
Owad dorosły jest czarny, o długości około 2 mm[4], z czerwonymi oczami[5] i przeźroczystymi skrzydłami z wyraźnym użyłkowaniem[6]. Strona brzuszna jego ciała jest żółta[7], a nogi brązowożółte[5]. Bobówka, długości 2–3 mm, cechuje się 4 ząbkami na początku ciała[4] i 2 wyrostkami na końcu[8]. Larwa jest beznoga, lśniąco biała[5], osiąga długość do 4,5 mm[7]. Ma 2 czarne haki gębowe[8] oraz 2 brodawki na końcu ciała[5]. Jajo jest białe[9], z czasem staje się żółte[10] o długości 0,6 mm[4].
Remove ads
Występowanie
Występuje w Europie, Ameryce Północnej i w części Azji[4]. W Polsce jest dość liczna[6]. Pierwszy i jednocześnie masowy pojaw na kukurydzy stwierdzono w Polsce, w 1954 roku[11].
Cykl życiowy
Podsumowanie
Perspektywa
W sezonie wegetacyjnym ploniarka zbożówka wydaje 3 pokolenia[a][7]:
- I – od kwietnia do czerwca;
- II – od czerwca do sierpnia;
- III – od sierpnia do początku października[12].
Larwy zimują wewnątrz roślin wiechlinowatych[11], w pobliżu szyjki korzeniowej[10]. Następnie się przepoczwarczają i na wiosnę następuje wylot imago[6]. Dorosłe owady składają jaja na liściach traw zbóż jarych i kukurydzy[4]. Jaja są składane pojedynczo w liczbie od 25 do 35 sztuk[13]. Wylęgłe larwy żerują w liściach sercowych[5], niszcząc je. Larwy rozwijają się na tej samej roślinie, gdzie zostały złożone jaja, choć mogą się również przenieść na inne[10]. W przypadku kukurydzy ploniarka zbożówka atakuje ją w fazie 1–2 liści. Najwięcej jaj można zauważyć na wewnętrznych powierzchniach koleoptyli oraz na zawiązkach łodyg, mniej znajduje się na dolnych powierzchniach blaszek dwóch pierwszych liści[14]. Pokolenie wiosenne larw rozwija się w ciągu 15–30 dni i na początku czerwca następuje przepoczwarczenie, a po kolejnych 7–14 dniach (w zależności od pogody[7]) pojawiają się osobniki dorosłe I pokolenia. Muchówki wiosennego pokolenia składają jaja na liściach traw oraz kłosach zbóż[10], przyklejając je przeważnie wzdłuż nerwu głównego. Rozwój larw pokolenia letniego powoduje niszczenie ziarniaków zbóż, szczególnie owsa[4]. Wylot dorosłych owadów pokolenia letniego następuje w okresie żniw[10] lub pod koniec sierpnia[8]. Kolejne, jesienne pokolenie rozwija się w młodych zbożach i innych trawach[4], żerując w liściach sercowych[12]. Rozwój larwy trwa 2–3 tygodnie, a poczwarki – 1–2 tygodnie[4]. Powstające imago III pokolenia składają jaja, z których powstają larwy zimujące do następnego roku. Dla tego gatunku zero fizjologiczne wynosi 8 °C, a suma temperatur efektywnych 400 °C[4][15]. Chłodna pogoda wpływa hamująco na rozwój ploniarki[11].
Szkodliwość
Podsumowanie
Perspektywa
Ploniarka najczęściej atakuje młode rośliny[13]. Larwy pokolenia I i III niszczą liście sercowe, a II pokolenia głównie niedojrzałe ziarniaki[4]. Liść sercowy jest zżółkły i można go łatwo wyciągnąć. U podstawy liści da się zauważyć zgniliznę, larwę[5], czy poczwarkę[10]. Nierozkrzewione rośliny zamierają, a już rozkrzewione wytwarzają większą liczbę źdźbeł[5], wydających małe kłosy[4] lub nie wydających ich w ogóle[13]. Opanowanie starszych roślin objawia się uszkodzeniem dokłosia pomiędzy górnym węzłem a kłosem. Jeśli roślina się nie wykłosiła, a została zaatakowana przez larwę, to się nie kłosi, a w przypadku wykłoszenia dokłosie usycha[10], a kłos jest zbielały i pusty[5]. W zbożach larwa uszkadza zawsze tylko jeden pęd[13]. Jako szkodnik zbóż i kukurydzy ma znaczenie lokalne[5], lecz nieraz w niektórych rejonach może się pojawić masowo[13].
Uszkodzenia kukurydzy są podobne do uszkodzeń innych zbóż[b]. Pierwsze objawy żerowania larw widoczne są na roślinach w fazie 4–5 liści[4]. Uszkodzone liście często są zbite, trudno rozwierają się, a wraz ze wzrostem rośliny ich blaszki podłużnie pękają lub ulegają porozrywaniu[14]. Najczęstszym objawem są przejaśnienia biegnące wzdłuż nerwów liści oraz drobne otworki[7]. Silne uszkodzenie liści powoduje zahamowanie wzrostu, gorsze zawiązywanie kolb i słabsze ich zaziarnianie. Uszkodzenie stożka wzrostu powoduje zahamowanie wzrostu pędu głównego i wytwarzanie kilku odrostów, które przeważnie nie zawiązują kolb[9]. Z kolei jego zniszczenie prowadzi najczęściej do zamarcia całej rośliny[14]. Ponadto poprzez uszkodzenia wnikają do roślin patogeny wywołujące m.in. głownię guzowatą kukurydzy[7]. Najczęściej i najsilniej jest atakowany piąty liść, co powoduje, że jest najbardziej uszkodzony, a objawy są najlepiej widoczne w fazie 8–9 liści[9]. U niektórych wczesnych odmian może wystąpić zjawisko szczerbowatości wiechy, polegające na niewykształcaniu części kłosków wskutek żerowania ploniarki[11]. Największe straty powoduje ona w północno-wschodnich rejonach uprawy kukurydzy w Polsce, natomiast średnie straty plonu sięgają 10%[9].
Uszkodzone młode rośliny mogą zamierać szczególnie w czasie suszy[5], ale najczęściej ich rozwój jest wolniejszy, co powoduje straty[6]. Żerowanie ploniarki na wschodach (BBCH 11–13) pszenicy i żyta powoduje spadek do 3% plonu ziarna na każdy procent porażonych źdźbeł. Zaatakowanie owsa powoduje obniżkę o 0,8% na każdy procent porażonych wiech[4]. Największe straty dotyczą jęczmienia i owsa, a wynoszą nawet do 10%[13]. Stwierdzono, że owad żeruje bardziej na pszenżycie oktoploidalnym, niż na heksaploidalnym[16]. W przypadku kukurydzy bardziej odporne są linie i odmiany szybko rosnące oraz posiadające cechę męskiej bezpłodności[4].
Uszkodzenia roślin mogą być błędnie przypisane innym owadom: drutowcom, śmietce ozimówce, niezmiarce paskowanej i chorobom: łamliwości źdźbła zbóż i traw, zgorzeli podstawy źdźbła i fuzariozom[5].
Progi ekonomicznej szkodliwości wynoszą:
W przypadku kukurydzy:
Remove ads
Zwalczanie
W zapobieganiu i zwalczaniu ploniarki ważną rolę odgrywa agrotechnika[6]. Duży wpływ na ograniczenie liczebności tego agrofaga ma uprawa roli, szczególnie orka i podorywka[18]. Ponadto mniej porażane są zboża jare wcześniej zasiane[19][20] i ozime zasiane później[5], po stosowaniu gęstszego siewu[21][22]. Ważne jest również niszczenie samosiewów i nieużytków[23], siew bardziej odpornych odmian[14], odpowiednie nawożenie oraz izolacja przestrzenna[19]. Stwierdzono, że na ilość uszkodzonych roślin kukurydzy wpływ ma sposób wysiewu nawozów azotowych. Rzędowy wysiew nawozów powodował wzrost zaatakowanych roślin średnio o 0,5% w porównaniu do nawożenia rzutowego[24]. Ochronę chemiczną wykonuje się w czasie wylęgu larw, przed rozpoczęciem żerowania[4], kiedy roślina zbożowa jest w początkowej fazie rozwojowej[13] (np. BBCH 11–23[5]), oraz w fazie kłoszenia i kwitnienia (BBCH 51-65)[13]. Można również zaprawiać ziarno[4]. Obecnie nie ma w Polsce zarejestrowanych środków do zwalczania tego agrofaga[25].
Remove ads
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads