Piaskowiec (roślina)

Piaskowiec
	; A. grandiflora po lewej, A. serpyllifolia po prawej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	piaskowiec
	Nazwa systematyczna
	Arenaria L.; Sp. Pl. 423. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Arenaria serpyllifolia L.
Synonimy
	Alsinanthe (Fenzl) Rchb.; Alsinanthus Desv.; Alsinella Sw.; Brewerina A.Gray; Cernohorskya Á.Löve & D.Löve; Chetropis Raf.; Dolophragma Fenzl; Euthalia Rupr.; Gouffeia Robill. & Castagne ex DC.; Greniera J.Gay; Gypsophytum Adans.; Halianthus Fr.; Honckenia Raf.; Moehringella (Franch.) H.Neumayer; Plinthine Rchb.; Willwebera Á.Löve & D.Löve;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Piaskowiec (Arenaria L.) – rodzaj roślin należący do rodziny goździkowatych. Obejmuje od ok. 160^[5]–175^[4] gatunków. Występują one głównie na półkuli północnej, zwłaszcza na obszarach górskich. W Polsce rosną dziko w zależności od ujęcia systematycznego dwa lub trzy gatunki rodzime, z których najbardziej rozpowszechnionym jest piaskowiec macierzankowy.

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Szereg gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne^[6]^[7].

Przedstawiciele tego rodzaju rosną głównie na obszarach górskich, w miejscach kamienistych, w borach sosnowych, w murawach^[5]. Zasięg obejmuje strefę klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, obszary górskie w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, także góry Eurazji, poza tym basen śródziemnomorski^[8].

W Polsce występują w naturze dwa gatunki w wąskim ujęciu rodzaju^[9]:

piaskowiec macierzankowy Arenaria serpyllifolia L.
piaskowiec orzęsiony Arenaria tenella Kit.

W szerokim ujęciu rodzaju do rodzaju zaliczany jest też piaskowiec trawiasty Arenaria graminifolia Schrad.^[9], alternatywnie włączany do rodzaju Eremogone jako E. saxatilis (L.) Ikonn.^[4] Poza tym podany został z Polski piaskowiec delikatny Arenaria leptoclados o niepewnym statusie we florze^[9], w bazach taksonomicznych klasyfikowany jako podgatunek piaskowca macierzankowego Arenaria serpyllifolia subsp. leptoclados (Rchb.) Nyman.^[10]

Pokrój: Rośliny zielne, głównie byliny, ale też rośliny jednoroczne i dwuletnie. Zwykle nie wyższe niż 15 cm. Rośliny bardzo zmienne pod względem pokroju^[5]. Często tworzą kępy z gęsto rosnącymi, delikatnymi łodygami^[7].
Liście: Naprzeciwległe, zwykle drobne, pojedyncze, niepodzielone.
Kwiaty: Wyrastające pojedynczo lub w niewielkich kwiatostanach^[7]. Działki kielicha w liczbie 5, wolne, zielone. Płatki korony białe lub rzadziej jasnoróżowe, zaokrąglone na brzegu i stopniowo zwężające się ku nasadzie. Pręcików 10. Zalążnia górna, z 3 szyjkami^[5].
Owoce: Torebki otwierające się sześcioma ząbkami^[5].

W tradycyjnym, szerokim ujęciu rodzaj Arenaria nie jest monofiletyczny i na podstawie badań morfologicznych i molekularnych został podzielony^[8]. Wyodrębniono z niego następujące rodzaje: Eremogone Fenzl (1833: 13) [≡ Arenaria subg. Eremogone (Fenzl) Fenzl (1842:360)], Odontostemma Bentham ex Don (1831: 449) [≡ Arenaria subg. Odontostemma (Benth. ex Don) Williams (1895: 603)], Solitaria (McNeill 1962: 128) Sadeghian & Zarre (2015: 667) (≡ Arenaria subg. Solitaria McNeill) oraz wąsko ujmowany rodzaj Arenaria s.str.^[11]^[12] Także podział rodzaju na podrodzaje, sekcje i serie jest krytykowany^[11].

Pozycja systematyczna

Rodzaj należy do rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), a w jej obrębie do podrodziny Alsinoideae i plemienia Alsineae^[13].

Wykaz gatunków^[4]^[6]^[14]

Arenaria acaulis Montesinos & Kool
Arenaria achalensis Griseb.
Arenaria aggregata (L.) Loisel.
Arenaria alfacarensis Pamp.
Arenaria algarbiensis Welw. ex Willk.
Arenaria alpamarcae A.Gray
Arenaria altorum Standl. & Steyerm.
Arenaria andina Rohrb.
Arenaria angustifolia McNeill
Arenaria angustifolioides Kit Tan & Sorger
Arenaria antitaurica McNeill
Arenaria aphanantha Wedd.
Arenaria arcuatociliata G.López & Nieto Fel.
Arenaria armerina Bory – piaskowiec zawciągowaty
Arenaria aucheriana Boiss.
Arenaria balansae Boiss.
Arenaria balearica L. – piaskowiec balearski
Arenaria benthamii Fenzl ex Torr. & A.Gray
Arenaria bertolonii Fiori & Paol.
Arenaria biflora L. – piaskowiec dwukwiatowy
Arenaria bisulca (Bartl.) Fenzl ex Rohrb.
Arenaria boliviana F.N.Williams
Arenaria bourgaei Hemsl.
Arenaria bryoides Willd. ex D.F.K.Schltdl.
Arenaria bulica Stapf ex F.N.Williams
Arenaria cambodianum Pit.
Arenaria capillipes (Boiss.) Boiss.
Arenaria cariensis Carlström
Arenaria carinata (Muschl.) Molinari
Arenaria catamarcensis Pax
Arenaria cerastioides Poir.
Arenaria chiapensis Standl. & Steyerm.
Arenaria cikaea F.K.Mey.
Arenaria ciliata L.
Arenaria cinerea DC.
Arenaria conferta Boiss.
Arenaria conica Boiss.
Arenaria conimbricensis Brot.
Arenaria controversa Boiss.
Arenaria crassipes Baehni & J.F.Macbr.
Arenaria cretica Spreng.
Arenaria deflexa Decne.
Arenaria delaguardiae G.López & Nieto Fel.
Arenaria densissima Wall. ex Edgew. & Hook.f.
Arenaria dicranoides Kunth
Arenaria digyna Willd. ex D.F.K.Schltdl.
Arenaria dyris Humbert
Arenaria eliasiana Kit Tan & Sorger
Arenaria emarginata Brot.
Arenaria engleriana Muschl.
Arenaria erinacea Boiss.
Arenaria filicaulis Fenzl ex Griseb.
Arenaria fontqueri Cardona & J.M.Monts.
Arenaria fragillima Rech.f.
Arenaria funiculata Fior & P.O.Karis
Arenaria geladaindongensis R.F.Huang & S.K.Wu
Arenaria gionae Gustavsson
Arenaria globiflora (Fenzl) Wall. ex Edgew. & Hook.f.
Arenaria glochidisperma (J.M.Monts.) Fior & P.O.Karis
Arenaria goekyigitii Dinç & Dogu
Arenaria gothica Fr.
Arenaria gracilis Waldst. & Kit.
Arenaria grandiflora L. – piaskowiec wielkokwiatowy
Arenaria graveolens Schreb.
Arenaria guicciardii Heldr. ex Boiss.
Arenaria gypsostrata B.L.Turner
Arenaria halacsyi Bald.
Arenaria hintoniorum B.L.Turner
Arenaria hispanica Spreng.
Arenaria hispida L. – piaskowiec szczeciniasty
Arenaria horizontalis (Muschl.) Molinari
Arenaria humifusa Wahlenb.
Arenaria huteri A.Kern.
Arenaria jamesoniana Rohrb.
Arenaria kandavanensis Fadaie, Sheidai & Assadi
Arenaria katoana Makino
Arenaria kotschyana Fenzl – piaskowiec Kotschy'ego
Arenaria kurdica McNeill
Arenaria ladyginii Kozhevn.
Arenaria lanuginosa (Michx.) Rohrb.
Arenaria latisepala R.F.Huang & S.K.Wu
Arenaria leucadia Phitos & Strid
Arenaria libanotica Kotschy
Arenaria ligericina Lecoq & Lamotte
Arenaria livermorensis Correll
Arenaria longipedunculata Hultén
Arenaria ludens Shinners
Arenaria luschanii McNeill
Arenaria lycopodioides Willd. ex D.F.K.Schltdl.
Arenaria macrocalyx Tausch
Arenaria macrosepala Boiss.
Arenaria mairei Emb.
Arenaria mandoniana Wedd.
Arenaria mattfeldii Baehni
Arenaria mcneillii Aytaç & H.Duman
Arenaria merckioides Maxim.
Arenaria mexicana (Bartl.) Steud.
Arenaria microcalyx Koç & Hamzaoglu
Arenaria minutissima Rech.f. & Esfand.
Arenaria modesta Dufour
Arenaria moehringioides Murr
Arenaria mons-cragus Kit Tan & Sorger
Arenaria montana L. – piaskowiec górski
Arenaria moritziana Pax
Arenaria muralis (Link) Sieber & Spreng.
Arenaria musciformis Triana & Planch.
Arenaria neelgherrensis Wight & Arn.
Arenaria nevadensis Boiss. & Reut.
Arenaria nitida (Bartl.) Rohrb.
Arenaria norvegica Gunnerus
Arenaria obtusiflora Kunze
Arenaria oligosperma Naudin
Arenaria olloixii Jahand., Maire & Weiller
Arenaria orbicularis Vis.
Arenaria orbiculata Royle ex Edgew. & Hook.f.
Arenaria orbignyana Wedd.
Arenaria oreophila Hook.f.
Arenaria oresbia Greenm.
Arenaria pallens Muschl.
Arenaria paludicola B.L.Rob.
Arenaria pamphylica Boiss. & Heldr.
Arenaria parvifolia Benth.
Arenaria pedunculosa Wedd.
Arenaria peloponnesiaca Rech.f.
Arenaria peruviana (Muschl.) Molinari
Arenaria peyritschii Rohrb.
Arenaria phitosiana Greuter & Burdet
Arenaria × piifontii M.B.Crespo & Mateo
Arenaria pintaudii Molinari
Arenaria pleurantha Phil.
Arenaria poeppigiana Rohrb.
Arenaria polytrichoides Edgew.
Arenaria pomelii Munby
Arenaria provincialis Chater & P.Halliday
Arenaria pseudofrigida (Ostenf. & O.C.Dahl) Steffen
Arenaria pungens Clemente ex Lag. – piaskowiec kłujący
Arenaria puranensis L.H.Zhou
Arenaria purpurascens Ramond ex DC. – piaskowiec czerwieniejący
Arenaria pycnophylla Rohrb.
Arenaria pycnophylloides Pax
Arenaria querioides Pourr. ex Willk.
Arenaria radians Benth.
Arenaria redowskii Cham. & Schltdl.
Arenaria reinholdiana Molinari
Arenaria reptans Hemsl.
Arenaria retusa Boiss.
Arenaria rhodia Boiss.
Arenaria rivularis Phil.
Arenaria rotundifolia M.Bieb.
Arenaria runemarkii Phitos
Arenaria sabulinea Griseb. ex Fenzl.
Arenaria saponarioides Boiss. & Balansa
Arenaria saxigena (Humbert & Maire) Dobignard
Arenaria semiromica Fadaie
Arenaria serpens Kunth
Arenaria serpyllifolia L. – piaskowiec macierzankowy
Arenaria sipylea Boiss.
Arenaria sivasica Kit Tan & Sorger
Arenaria smithiana Mattf.
Arenaria soratensis Rohrb.
Arenaria speluncarum McNeill
Arenaria standleyi Baehni & J.F.Macbr.
Arenaria stuebelii Hieron.
Arenaria suffruticosa Fior & P.O.Karis
Arenaria taiwanensis S.S.Ying
Arenaria tejedensis (Willk.) Fior & P.O.Karis
Arenaria tenella Kit. ex Schult. – piaskowiec orzęsiony, p. rzęsowaty
Arenaria tenera Edgew.
Arenaria tequilana B.L.Turner
Arenaria tetragyna Willd. ex D.F.K.Schltdl.
Arenaria tetraquetra L. – piaskowiec czterogroniasty, p. apeniński
Arenaria tmolea Boiss.
Arenaria tomentosa Willk.
Arenaria uninervia McNeill
Arenaria venezuelana Briq.
Arenaria vitoriana Uribe-Ech. & Alejandre

[1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
[2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-12] (ang.).
[3]
Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].
[4]
Arenaria Ruppius ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-21].
[5]
Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 80. ISBN 0-333-74890-5.
[6]
Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
[7]
GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
[8]
Ronald L. Hartman, Richard K. Rabeler, Frederick H. Utech: Arenaria Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-10]. (ang.).
[9]
ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 35, ISBN 978-83-62975-45-7.
[10]
Arenaria serpyllifolia subsp. leptoclados. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-22].
[11]
Satish Chandra, Dharmendra S. Rawat, Prashant K. Pusalkar. Nomenclature note on Arenaria depauperata (Caryophyllaceae). „Phytotaxa”. 291, 2, s. 167–169, 2017. DOI: 10.11646/phytotaxa.291.2.10.
[12]
Valcárcel, V., Vargas, P. & Feliner, G.N. (2006) Phylogenetic and phylogeographic analysis of the western Mediterranean Arenaria section Plinthine (Caryophyllaceae) based on nuclear, plastid, and morphological markers Taxon 55: 297−312. https://doi.org/10.2307/25065579
[13]
Genus: Arenaria L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-04-22].
[14]
Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 28-29. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] [1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] [2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-12] (ang.).

[ing-3] [3]
Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].

[powo-4] [4]
Arenaria Ruppius ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-21].

[philips-5] [5]
Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 80. ISBN 0-333-74890-5.

[karpowiczowa-6] [6]
Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[burnie-7] [7]
GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

[america-8] [8]
Ronald L. Hartman, Richard K. Rabeler, Frederick H. Utech: Arenaria Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-10]. (ang.).

[checklist-9] [9]
ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 35, ISBN 978-83-62975-45-7.

[10] [10]
Arenaria serpyllifolia subsp. leptoclados. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-22].

[chandra-11] [11]
Satish Chandra, Dharmendra S. Rawat, Prashant K. Pusalkar. Nomenclature note on Arenaria depauperata (Caryophyllaceae). „Phytotaxa”. 291, 2, s. 167–169, 2017. DOI: 10.11646/phytotaxa.291.2.10.

[12] [12]
Valcárcel, V., Vargas, P. & Feliner, G.N. (2006) Phylogenetic and phylogeographic analysis of the western Mediterranean Arenaria section Plinthine (Caryophyllaceae) based on nuclear, plastid, and morphological markers Taxon 55: 297−312. https://doi.org/10.2307/25065579

[13] [13]
Genus: Arenaria L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-04-22].

[gawrys-14] [14]
Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 28-29. ISBN 978-83-925110-5-2.

[5]

[4]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Wikiwand in your browser!

Piaskowiec (roślina)

Wikiwand in your browser!

Występowanie

Morfologia

Systematyka

Przypisy