Remove ads
Pafos (gr. Πάφος) − miasto i gmina (gmina miejska) w Republice Cypryjskiej, w dystrykcie Pafos[1], na południowo-zachodnim wybrzeżu Cypru. Zajmuje obszar o powierzchni 18,09 km², a w 2021 r. było zamieszkiwane przez 37 297 osób[2], co czyniło je czwartym pod względem liczby ludności miastem kraju. Jeden z dwóch największych i najważniejszych ośrodków turystycznych wyspy (obok Ajia Napy).
.jpg) Widok na port i nabrzeże | |
| Państwo | |
|---|---|
| Dystrykt | |
| Powierzchnia |
18,09 km² |
| Wysokość |
72 m n.p.m. |
| Populacja (2021) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+357 26 |
| Kod pocztowy |
8010−8049 |
Położenie na mapie Cypru  | |
| 34°46′34,0627″N 32°25′35,4374″E | |
| Strona internetowa | |
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
III, IV |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1980 |
W starożytności istniały tu dwie osady: Pafos Palaia (starogr. Πάφος Παλαιά – Stare Pafos), usytuowane na wschód od współczesnego miasta, w pobliżu obecnej wsi Kuklia i późniejsze Pafos Nea (starogr. Πάφος Νέα – Nowe Pafos), znajdujące się w obszarze dzisiejszego Pafos, w jego południowo-zachodniej części. Nazwa miasta miała pochodzić od imienia herosa-eponima – Paphosa, syna Pigmaliona. Palepafos wg Iliady miał założyć Agapenor, król Tegei, wódz wojsk arkadyjskich w czasie wyprawy na Troję, w drodze powrotnej. Według mitologii greckiej u wybrzeży Pafos narodziła się z morskiej piany bogini miłości − Afrodyta.
W 2017 r. Pafos było Europejską Stolicą Kultury. W mieście rozwinął się przemysł odzieżowy, obuwniczy oraz spożywczy[3].
Remove ads
Ślady bytności człowieka na obszarze dzisiejszego Pafos, jak i całego Cypru, sięgają neolitu. Palepafos, zlokalizowane na wschód od obecnego miasta, założono prawdopodobnie w XIV w. p.n.e. Uważa się, że od samego początku istniał tu silny kult Afrodyty (wywodzący się zapewne z przedgreckiego kultu płodności, ogólnie przyjęta teoria mówi o obcym, niegreckim pochodzeniu kultu Afrodyty). W Palepafos istniała poświęcona jej słynna na cały świat grecki świątynia, którą zbudowano już w XII w. p.n.e. Nowe Pafos, powstałe w obrębie dzisiejszego miasta, założono pod koniec IV wieku p.n.e. W epoce hellenistycznej znacznie przybrało na znaczeniu, stając się w II wieku p.n.e. stolicą całego Cypru. Szczyt rozwoju osiągnęło pod rządami Rzymu (który objął kontrolę nad wyspą w 58 p.n.e.), będąc centrum politycznym i administracyjnym Cypru[4]. Na początku IV wieku Pafos zostało zniszczone przez trzęsienie ziemi. Miasto odbudowano, nie odzyskawszy jednak dawnej świetności, a stolica została przeniesiona do również odbudowanej Salaminy[4].
W średniowieczu, najpierw w rękach Bizancjum, później łacinników i Wenecjan, wreszcie Turków Osmańskich, miasto niemal zupełnie straciło dawne znaczenie, zaś prym wiodły porty Larnaka, Kirenia i Famagusta, natomiast rolę głównego ośrodka administracyjnego wyspy przejęła Nikozja. W 1103 r. w Pafos przebywał w drodze do Ziemi Świętej król Danii Eryk I, który tutaj zmarł[5] i został pochowany w lokalnej bazylice (kościół uległ zniszczeniu podczas trzęsienia ziemi). Obecnie na tym miejscu znajduje się tablica pamiątkowa ku czci króla[6]. Sytuacja Pafos jako mało ważnego miasteczka nie zmieniła się pod rządami Brytyjczyków, ani po odzyskaniu niepodległości przez Cypr w latach 60. XX wieku. Dopiero interwencja Turcji w 1974 r., a w konsekwencji utrata takich miast jak Kirenia i Famagusta przez Republikę Cypryjską na rzecz Cypru Północnego skłoniła rząd południowocypryjski do inwestycji w Pafos, dzięki czemu miasto jest dziś ważnym kurortem wypoczynkowym południowej części wyspy.
Remove ads
Polska ekspedycja archeologiczna Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW pod kierownictwem profesora Kazimierza Michałowskiego rozpoczęła prace w czerwcu 1965 r. Na stanowiskach w południowo-zachodniej części Pafos odkryto marmurowe rzeźby Asklepiosa oraz czczonej w mieście Artemidy. Odkryto też skarb srebrnych monet z okresu Filipa Arridajosa i Aleksandra Wielkiego. Następnym kierownikiem polskich ekspedycji archeologicznych został profesor Wiktor Andrzej Daszewski (1971–2007), kolejnym doktor Henryk Meyza (2008–2019). Oprócz prac wykopaliskowych polska ekspedycja prowadzi prace rekonstrukcyjne i konserwatorskie w Pafos. Systematycznie odkrywana jest ogromna rezydencja antyczna (120 metrów długości i 80 szerokości) ze względu na znajdującą się w pałacu mozaikę przedstawiającą walkę Tezeusza z Minotaurem zwana Willą Tezeusza. W 2011 r. badania w Pafos rozpoczął także Zakład Archeologii Klasycznej Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod kierunkiem prof. dr hab. Ewdoksii Papuci-Władyki pod nazwą Paphos Agora Project. Jego celem było odnalezienie hellenistycznej agory stolicy wyspy, która znajdowała się przypuszczalnie pod rzymską. W 2015 r., projekt wszedł w nowy etap realizacji, którego celem było zbadanie i rekonstrukcja przestrzeni publicznej agory oraz infrastruktury i działalności ekonomicznej miasta z zastosowaniem metod interdyscyplinarnych[7]. Od 2020 r. na stanowisku rozpoczyna się wspólny polski projekt konsorcjum naukowego złożonego z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Ewdoksii Papuci-Władyki: „MA-P Maloutena i Agora w planie urbanistycznym Pafos: Modelowanie miejskiego krajobrazu stolicy hellenistycznego i rzymskiego Cypru”[8].
Remove ads
Bogactwo zabytków z praktycznie każdej epoki istnienia Pafos stało się przyczyną wpisania miasta na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Do ważniejszych zabytków zaliczają się:
- Park archeologiczny Nea Pafos
- Grobowce Królewskie – starożytna nekropolia
- Zamek w Pafos – zamek bizantyjski z XIII wieku
- Starożytne mozaiki rzymskie na terenie parku archeologicznego w Domu Tezeusza i Ajona[9]
- kościół Agia Kyriaki Chrysopolitissa z kamieniem, przy którym według tradycji biczowano św. Pawła (Pręgierz św. Pawła)[10]
Remove ads
Pafos znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego[11][12] typu śródziemnomorskiego[13], z bardzo łagodnymi zimami i długimi ciepłymi, częściowo gorącymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi 23,6°C w dzień i 13,9 °C w nocy.
Średnia temperatura dwóch miesięcy zimowych – stycznia i lutego wynosi wokół 17 °C w dzień i 8 °C w nocy, średnia temperatura morza wynosi 17–18 °C[14]. Opady śniegu, jak i mróz nie występują. Lato trwa osiem miesięcy, od kwietnia do listopada. W okresie od maja do listopada średnia temperatura morza wynosi ≥20 °C[14]. Dwa miesiące – marzec i grudzień mają charakter przejściowy, ze średnią temperaturą 18–19 °C w ciągu dnia i około 9 °C podczas nocy, pod względem temperatury i nasłonecznienia przypominają nieco maj i wrzesień w Polsce. W Pafos, jak i w pozostałych miejscowościach na wybrzeżu Cypru występują stosunkowo małe wahania temperatury, zarówno pomiędzy dniem a nocą oraz pomiędzy kolejnymi dniami.
Pafos ma 46 dni deszczowe rocznie przy opadach ≥1 mm lub 62 dni deszczowych rocznie przy opadach ≥0,2 mm, od generalnie bezdeszczowego okresu od maja do września do około 10 dni deszczowych w styczniu. Występuje tu 3415 godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od 186 h (6 godzin dziennie, około 6 razy więcej niż w Polsce) w grudniu do 391 h (średnio 12,6 godziny czystego słońca na dobę) w lipcu[15].
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 17.0 | 16.9 | 18.5 | 21.3 | 24.4 | 27.7 | 29.9 | 30.4 | 28.8 | 26.6 | 22.4 | 18.6 | 23,6 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | 12.5 | 12.3 | 13.6 | 16.3 | 19.5 | 22.8 | 25.2 | 25.7 | 23.8 | 21.5 | 17.5 | 14.2 | 18,7 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | 8.0 | 7.6 | 8.7 | 11.3 | 14.5 | 17.8 | 20.4 | 21.0 | 18.8 | 16.4 | 12.6 | 9.7 | 13,9 |
| Opady [mm] | 80.2 | 64.2 | 34.3 | 18.7 | 5.3 | 1.6 | 0.3 | 0.0 | 3.8 | 18.0 | 66.4 | 93.9 | 387 |
| Średnia liczba dni z opadami | 9.9 | 8.0 | 5.5 | 4.1 | 1.3 | 0.3 | 0.1 | 0.0 | 0.6 | 2.5 | 5.8 | 8.7 | 46,6 |
| Średnie usłonecznienie [h] | 195 | 212 | 245 | 270 | 344 | 381 | 391 | 366 | 315 | 285 | 225 | 186 | 3415 |
| Źródło: Department of Meteorology of Cyprus[15] | |||||||||||||
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads