Loading AI tools
gatunek rośliny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pachnotka bazyliowata[5], p. krzewiasta[6], p. zwyczajna[7] (Perilla frutescens (L.) Britton) – gatunek roślin z rodziny jasnotowatych, reprezentant monotypowego rodzaju pachnotka Perilla[8]. Współcześnie gatunek rozpowszechniony jest w Azji na obszarze od Himalajów po Japonię[9], ale pochodzi prawdopodobnie z cienistych siedlisk leśnych u podnóża Himalajów rozciągających się od Pakistanu na wschód[10]. Roślina rozprzestrzeniana jest jako uprawna, popularna zwłaszcza w Azji Wschodniej, Europie południowo-wschodniej[9] i na południu USA[5]. Jako dziczejący gatunek introdukowany występuje m.in. na Ukrainie[9].
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
pachnotka | ||
| Gatunek |
pachnotka bazyliowata | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Perilla frutescens (L.) Britton Mem. Torrey Bot. Club 5: 277 1894[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Uprawiana jest jako roślina olejodajna, a także jako ozdobna[5][9].
W obrębie rodzaju pachnotka Perilla L., Gen. ed. 6: 578. Jun 1764[8] w niektórych ujęciach wyróżniano 6[9]–7[5] gatunków. Współcześnie traktowane są one wszystkie jako jeden zmienny gatunek[9][10][11]. W obrębie gatunku potwierdzono wyraźne zróżnicowanie chemotypów[7].
W obrębie rodziny jasnotowatych Lamiaceae rodzaj zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae (Dumort.) Luerss. (1882) i plemienia Elsholtzieae (Burnett) Sanders & Cantino (1984)[10].
Owoce zawierają od 25 do 53% oleju[12]. W Azji od dawna pachnotka uprawiana jest jako roślina olejodajna. Jej szybko schnący olej[5] (yegoma)[9] wykorzystywany jest do wyrobu werniksów, chińskiej[5] i japońskiej[7] laki, lakierów, gum[5] i linoleum[7]. Olej ten stosuje się także do wyrobu odzieży wodoodpornej[7], parasoli, nasącza się nim papier do zapewnienia mu wodoodporności, a także dodaje do farb i atramentów[9].
Zarówno olej[9] jak i olejek eteryczny wykorzystuje się w lecznictwie[5], zwłaszcza w medycynie chińskiej[9]. W Japonii antyseptycznie działający olejek dodawany jest do proszków do mycia zębów[7].
Wytłoki wykorzystywane są jako pasza[13].
Pomimo że dziko rosnące rośliny zawierają toksyczne ketony, w Japonii z odmiany P. frutescens var. crispa pozyskuje się z liści barwnik zwany sizo do barwienia potraw. Olejek z tej odmiany stosowany jest do aromatyzowania potraw, zwłaszcza sosów i słodyczy. W Japonii wytwarza się z niego także substancję słodzącą do 8 razy słodszą od sacharyny i do kilku tysięcy razy od sacharozy, wykorzystywaną do słodzenia tytoniu[7]. W Indiach olej wykorzystuje się jako jadalny[13].
Roślina uprawiana jest także jako ozdobna, zwłaszcza w klombach dywanowych. Uprawia się różne odmiany o barwnych i różnokształtnych liściach, w tym kędzierzawych i purpurowo nabiegłych[5][12].
Roślina rozmnażana z nasion. Ponieważ znosi lekkie przymrozki, młode rośliny mogą być wysadzane do gruntu już wiosną. Wymaga gleb przepuszczalnych i świeżych w miejscach słonecznych i półcienistych. W uprawie o charakterze ozdobnym usuwa się kwiatostany w celu przedłużenia żywotności roślin i dla uniknięcia ich rozsiewania się. Roślina rekomendowana do stref mrozoodporności od 8 do 11[14].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
