Loading AI tools
gatunek chrząszcza Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pływak lapoński (Dytiscus lapponicus) – gatunek chrząszcza z rodziny pływakowatych. Owad holarktyczny o rozsiedleniu borealno-górskim. Tyrfofil preferujący torfowiska sfagnowe. Zagrożony przez degradację siedlisk. W Polsce objęty częściową ochroną gatunkową.
Chrząszcz o ciele długości od 22[2] (wg innego źródła od: 25[3]) do 28 mm[2][3], wydłużonym i stosunkowo wąskim jak na rodzaj Dytiscus. Ubarwienie wierzchu ciała jest ciemnobrunatno-zielonkawe ze zredukowanymi ciemnymi plamami na głowie[3] oraz żółtymi: trójkątem między oczami, szerokimi obrzeżeniami wszystkich krawędzi przedplecza i plamami lub liniami na pokrywach. Spód ciała jest żółtawy lub jasnobrunatny, przy czym na spodzie segmentów odwłoka występują czarne plamy lub obrzeżenia[2][3]. Podgięcia pokryw są wąskie i niespłaszczone. Wyrostki zabiodrza mają wierzchołki wyraźne, spiczaste i długie, choć krótsze niż u D. circumflexus. U większości samic na pokrywach występuje 10 podłużnych żłobień i bardzo gęste punktowanie[3]. Samice pozbawione żłobień występują głównie w populacjach północnoeuropejskich[4]. Samce cechują się obecnością 2 większych i 220–250 drobnych przyssawek na stopach przednich odnóży i 750–800 drobnych przyssawek na stopach odnóży środkowych[3].
Larwy osiągają w pierwszym stadium 25–30 mm, w drugim stadium 30–40 mm, a w trzecim 45–50 mm długości ciała. Mają niedużą, stosunkowo szeroką, w obrysie trójkątną o wyraźnie rozbieżnych ku przodowi bokach głowę. Ich nadustek ma silnie łukowato wypukłą krawędź, a bródka jest trapezowata. Szyja jest o mniej więcej połowę węższa od głowy. Przednie odnóża mają tylne części dolnych krawędzi stóp pozbawione włosów pływnych. W tylnej parze odnóży biodra są o ok. ⅔ dłuższe niż stopy. Przez środek tergitów biegnie podwójny ciemny pas, niekiedy z jasnym, rozmytym prążkiem środkowym[5].
Owad tyrfofilny[6]. Zamieszkuje wszelkie typy torfowisk, od niskich po wysokie, ale szczególnie preferuje torfowiska sfagnowe, gdzie jest częstszy i znacznie liczebniejszy[6][7]. Spotykany również w stawach i jeziorach w pobliżu torfowisk oraz w innych wodach bagiennych. W rejonach górskich, np. Alpach, zasiedla jeziora oligotroficzne z dnem żwirowatym lub kamienistym. Na nizinach znajdowany bywa też w stawach morenowych o niskim stopniu eutrofizacji[3][5]. Larwy obserwuje się od wiosny lub lata[5].
Gatunek holarktyczny o rozsiedleniu borealno-górskim. W Nearktyce znany tylko z Kanady[3][5]. W Palearktyce wykazany został z Białorusi, Belgii, Czech, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Gruzji, Holandii, Irlandii, Kazachstanu, Litwy, Łotwy, Niemiec, Norwegii, Polski, Rumunii, Rosji z Syberią włącznie, Słowacji, Szwecji, Szwajcarii, Ukrainy i Wielkiej Brytanii, Włoch[8][9]. Obok podgatunku nominatywnego wyróżnia się endemicznego dla włoskich Alp nadmorskich Dystiscus lapponicus disjunctus Camerano, 1880, którego ostatnio obserwowano w 1923 roku i obecnie uznaje się za wymarłego[4].
W Polsce pływak ten występuje na nielicznych stanowiskach na terenie Pojezierza Pomorskiego, Pojezierza Mazurskiego i Pobrzeża Bałtyku[7][6][10]. Stare doniesienia spod Warszawy i Śląska uznawane są za wątpliwe[3][5].
Pływak lapoński jest gatunkiem osłonowym wód torfowiskowych. Zagrażają mu degradacja siedlisk[6] oraz inwazyjne gatunki ryb jak: bass słoneczny, muławka wschodnioamerykańska, sumik karłowaty i sumik czarny[4]. Ponadto imagines często nie są zdolne do lotu, wskutek czego mają małe możliwości dyspersji[6][4]. Populacje tego gatunku często są silnie izolowane i tym samym mało różnorodne genetycznie. Niebezpieczne dla niego jest również osuszanie zbiorników wodnych w ramach zabiegów renowacyjnych. W Wielkiej Brytanii jako zagrożenie wymienia się wzrost temperatur w okresie letnim[4].
W Polsce pływak ten objęty jest od 2014 częściową ochroną gatunkową[11][12]. W 2002 roku został przez Pawłowskiego i innych umieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce ze statusem narażonego na wyginięcie (VU)[13], jednak zdaniem Buczyńskiego i Przewoźnego powinien on mieć kategorię zagrożonego wyginięciem (EN). Ochrona tego gatunku w Polsce wymaga inwentaryzacji miejsc występowania i tworzenia w nich rezerwatów przyrody[6]. Na czerwonej liście Belgii znalazł się w 1994 z kategorią krytycznie zagrożonego[14]. Na czerwonych listach: Niemiec z 1999, Irlandii z 2009 oraz Wielkiej Brytanii z 2010 ma status bliskiego zagrożenia[15][16][17].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
