Ostróżeczka polna

Ostróżeczka polna, ostróżka polna^[3] (Consolida regalis, właśc. Delphinium consolida L.^[4]) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w stanie dzikim w środkowej Europie. W Polsce pospolita na całym niżu. W polskiej florze jest archeofitem^[5].

Ostróżeczka polna

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	ostróżeczka
Gatunek	ostróżeczka polna
Nazwa systematyczna
Consolida regalis S.F. Gray Nat. arr. Brit. pl. 2:711. 1821

Morfologia

Kwiaty

Nasiona

Łodyga

Wzniesiona i rozgałęziająca się o wysokości do 70 cm.

Liście

Potrójnie trójsieczne, podzielone na równowąskie łatki.

Kwiaty

Grzbieciste, niebieskie lub różowoniebieskie kwiaty w luźnych gronach. 5-działkowy kielich o jajowatych działkach, górna z nich zakończona jest ostrogą skierowaną ku tyłowi, lekko zagiętą do przodu. Korona składa się z dwóch zrośniętych płatków, z tyłu zakończonych ostrogą schowaną pod ostrogą kielicha. Przysadki kwiatowe dużo krótsze od szypułek.

Owoc

Spłaszczony mieszek o długości ok. 1 cm, zawierający ciemnobrunatne nasiona o długości ok. 2 mm.

Korzeń

Wrasta w ziemię do głębokości 50 cm, dzięki czemu roślina może przetrzymać długie okresy suszy.

Biologia i ekologia

Ostróżeczka polna jako chwast w polu

Roślina jednoroczna, czasami dwuletnia. Kwitnie od czerwca do września. Przedprątne kwiaty zapylane są przez błonkówki^[6](głównie trzmiele). Siedlisko: brzegi dróg, wysypiska, suche ugory oraz w zbożach jako chwast segetalny^[6]. Roślina wapieniolubna i wskaźnikowa gleb ilastych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu Centaureatlia cyanii i Ass. Consolido-Brometum^[7]. Roślina słabo trująca: Całe ziele, nasiona oraz kwiaty zawierają alkaloidy mogące powodować podrażnienia skóry^[8].

Zastosowanie

• Roślina lecznicza. Ziele (Herba Consolidae) zawiera alkaloidy i saponiny^[9]. W weterynarii oraz w medycynie ludowej stosowano je do zwalczania pasożytów zewnętrznych^[9]. Wyciąg z ziela znajduje się w stosowanym obecnie preparacie delacet przeciw wszom.
• Kwiatów używano dawniej do barwienia sukna na zielono, a po zmieszaniu z ałunem na niebiesko^[6].

Zagrożenia

Obecnie roślina silnie przetrzebiona przez herbicydy stosowane do ochrony upraw rolnych przed chwastami. Mniej szkodzi jej koszenie; po skoszeniu wypuszcza boczne pędy, które kwitną i owocują^[6]. Aby uchronić ją przed całkowitym wyginięciem tworzone są specjalne ogródki chwastów.