Ogród Saski w Warszawie

Ogród Saski – park miejski w śródmieściu Warszawy, położony między placem marsz. Józefa Piłsudskiego, placem Żelaznej Bramy, ul. Marszałkowską i ul. Królewską, na Osi Saskiej.

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Ogród Saski został założony na przełomie XVII i XVIII wieku przez króla Augusta II Mocnego, na tzw. Osi Saskiej, jako ogród przypałacowy przy pałacu Saskim w stylu francuskim.

27 maja 1727 został udostępniony przez króla mieszkańcom Warszawy^[3]. Był to pierwszy park publiczny w mieście^[1]. Dla użytku dworu królewskiego pozostawiono dwa niewielkie ogródki w części przylegającej do pałacu Saskiego^[2].

Ogród szybko zyskał dużą popularność stając się ulubionym miejscem wypoczynku i rozrywki mieszkańców miasta^[4]. Mógł korzystać z niego każdy, kto był porządnie ubrany^[4].

W 1748 August III Sas wzniósł tam Opernhaus (operalnię), pierwszy na terenie Polski zbudowany specjalnie w tym celu wolno stojący budynek teatralny^[5]. W ogrodzie od XVIII wieku odbywały się występy orkiestry janczarskiej istniejącej na dworze króla Augusta II, która dawała tzw. Koncerty Promenadowe^[6].

W 1797 Ogród Saski został odkupiony od dworu drezdeńskiego przez rząd pruski i przekazany miastu^[7].

W 1847 w ogrodzie wybudowano zaprojektowany przez Henryka Marconiego Instytut Wód Mineralnych^[8]. Pijalnia wód utrwaliła rolę Ogrodu Saskiego jako salonu Warszawy^[9].

16 czerwca 1855 uruchomiono pierwszy warszawski wodociąg miejski, prowadzący wodę z Wisły przez stację pomp przy ul. Karowej, zbudowany według projektu Henryka Marconiego. Wzniesiony w Ogrodzie Saskim wodozbiór, o kształcie wzorowanym na rzymskiej świątyni Westy w Tivoli pod Rzymem, pełnił funkcję wieży ciśnień. Wodę ze zbiornika rozprowadzano do 16 zdrojów oraz 4 fontann w różnych częściach miasta, z najbardziej efektowną w samym Ogrodzie Saskim, zachowaną do dziś^[10].

W czerwcu 1862 oficer armii rosyjskiej Andrij Potebnia dokonał w Ogrodzie Saskim nieudanego zamachu na namiestnika Królestwa Polskiego Aleksandra Lüdersa^[11].

W XIX wieku zamieniony został w park w stylu angielskim. Do ogrodzonego obiektu nie były wpuszczane osoby niechlujnie ubrane lub nietrzeźwe^[12], Żydzi w tradycyjnych strojach, a także dzieci do lat 14 bez opieki^[13]. Przy każdej bramie ogrodu stał policjant^[13]. W 1870 roku zbudowano tam drewniany budynek Teatru Letniego^[14]. W 1899 Warszawskie Towarzystwo Higieniczne otworzyło w Ogrodzie Saskim jeden z pierwszych w mieście placów zabaw dla dzieci, ufundowany przez Wilhelma Raua^[1]. Pomiędzy 31 marca a 2 kwietnia 1902 roku pierwsza polska wytwórnia filmowa Towarzystwo Udziałowe Pleograf założona przez wynalazcę Kazimierza Prószyńskiego^[15] organizowała w budynku teatru pionierskie pokazy polskich filmów dokumentujących życie codzienne w Warszawie^[15].

W 1935 przez zachodnią część parku przebito do placu Żelaznej Bramy i ul. Żabiej ulicę Marszałkowską^[16]. Projekt przebicia tej ulicy do placu Bankowego dokończyli Niemcy podczas okupacji, wykorzystując zniszczenia w czasie obrony Warszawy w 1939, w tym zwłaszcza zniszczenie i rozbiórkę oficyn pałacu Błękitnego^[16]^[17].

Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 spłonął trafiony bombą budynek Teatru Letniego^[18]. W wyniku pożarów ucierpiał także park^[19]. W okresie okupacji niemieckiej Ogrodowi Saskiemu nadano niemiecką nazwę Sächsischengarten^[20]. 4 maja 1942 został on zamknięty dla ludności polskiej^[21].

W kwietniu 1945 oczyszczony z min park przekazano do użytku mieszkańców^[22].

Drzewostan częściowo przetrwał wojnę, jednak wiele cennych starych drzew zostało uszkodzonych^[23]. Największą ich grupę stanowią kasztanowce^[24]. Rosną tam także m.in. topole czarne, wiązy, lipy drobnolistne, glediczje trójcierniowe, miłorzęby japońskie i klony pospolite^[24].

W 1947 w parku wzniesiono murowany barak z przeznaczeniem na szkołę, który został rozebrany w latach 50^[25]. Przed 1950 usunięto otaczające park ogrodzenie^[26]. Został on także powiększony dzięki przyłączeniu do niego ogrodu Zamoyskich (od strony ul. Senatorskiej) oraz ogrodu Ministerstwa Spraw Zagranicznych (od strony ul. Wierzbowej)^[27].

W 2023 spółka Pałac Saski poinformowała, że z planową inwestycją w zakresie odbudowy pałacu Saskiego, pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie koliduje ok. 150 drzew rosnących we wschodniej części Ogrodu Saskiego, głównie lip i dębów^[28]. Do wycięcia przeznaczono 60 drzew, a 90 do przesadzenia w inne miejsca^[28].

Ogród Saski w Warszawie

Historia

Najważniejsze obiekty

Obiekty nieistniejące lub przeniesione w inne miejsce

Przypisy

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on