Oczeret

Oczeret (Schoenoplectus (Rchb.) Palla) – rodzaj roślin kłączowych z rodziny ciborowatych (Cyperaceae). W zależności od ujęcia systematycznego obejmuje ok. 18 gatunków^[4] lub ok. 77^[5]. Niezależnie od ujęcia rodzaj jest kosmopolityczny^[4]. W Polsce występują cztery gatunki (najpospolitszym jest oczeret jeziorny).

Oczeret

Kępa oczeretu jeziornego
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	oczeret
Nazwa systematyczna
Schoenoplectus (Rchb.) Palla Verh. K. K. Zool.-Bot. Ges. Wien 38 (Sitzungsber.): 49. Mar (sero) 1888
Typ nomenklatoryczny
Schoenoplectus lacustris (Linnaeus) Palla[3]
Synonimy
Elytrospermum C.A.Mey. Heleogiton Schult. Heleophylax P.Beauv. ex T.Lestib. Malacochaete Nees Pterolepis Schrad. Pterygolepis Rchb.[4] Scirpus L. subg. Schoenoplectus Rchb.[5]

Morfologia (oczeret jeziorny)

Kwiatostan oczeretu Tabernemontana

Są to rośliny wodne i bagienne, których kłącza mogą rosnąć w warunkach beztlenowych^[6]. Oczeret jeziorny w różnych krajach europejskich bywa używany do fitoremediacji zbiorników. Pędy roślin różnych gatunków (zwłaszcza S. lacustris, S. californicus, S. triqueter) wykorzystywane były i są jako materiał plecionkarski. Kłącza S. californicus były spożywane^[6].

Oczeret tworzy rodzaj szuwaru – zespołu roślinności nazywanego szuwarem oczeretowym. Potocznie nazwa oczerety bywa także stosowana w odniesieniu do innych typów szuwarów, zwłaszcza ze związku Phragmition.

Rozmieszczenie geograficzne

Nawet w wąskim ujęciu rodzaju ma on zasięg kosmopolityczny, aczkolwiek z wyłączeniem obszarów okołobiegunowych (Archipelag Arktyczny, Grenlandia i Islandia) i niektórych obszarów w strefie równikowej (m.in. Amazonia, część Afryki Środkowej, niektóre wyspy Archipelagu Malajskiego^[4].

Gatunki flory Polski^[7]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[7], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[4]

• oczeret amerykański Schoenoplectus americanus (Pers.) Volkart – w Polsce wymarły
• oczeret jeziorny Schoenoplectus lacustris (L.) Palla)
• oczeret Kalmusa Schoenoplectus ×kalmusii (Abrom., Asch. & Graebn.) Palla ≡ Schoenoplectus × carinatus nothosubsp. carinatus
• oczeret sztyletowaty Schoenoplectus mucronatus (L.) Palla ≡ Schoenoplectiella mucronata (L.) J.Jung & H.K.Choi
• oczeret Tabernemontana Schoenoplectus tabernaemontani (C. C. Gmel.) Palla

Morfologia

W wąskim ujęciu należą tu tylko rośliny wieloletnie o długim, płożącym lub podnoszącym się kłączu (zaliczane tu dawniej gatunki o kłączu skróconym i kępiastym pokroju wyłączone zostały w rodzaj Schoenoplectiella). Pędy nadziemne pojedyncze lub skupione w pęczki po kilka, z węzłami tylko u nasady^[8]. Orzeszki gładkie, w warstwie zewnętrznej budowane przez komórki izodiametryczne lub podługowate^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rośliny tu zaliczane pierwotnie w ujęciu Karola Linneusza tworzyły sekcję w obrębie szeroko przez niego ujmowanego rodzaju cibora Cyperus^[5]. Wyłączone w odrębny rodzaj były ujmowane jako takson obejmujący ok. 77 gatunków^[5]. Na początku XXI wieku badania molekularne wykazały, że rodzaj w tak szerokim ujęciu jest polifiletyczny – część gatunków wraz z typowym, tworząca sekcje Schoenoplectus i Malacogeton, wchodzi w skład kladu wspólnie z Actinoscirpus, podczas gdy pozostałe dwie sekcje (Actaeogeton i Supini) tworzą odrębny klad, bliższy m.in. rodzajowi ponikło Eleocharis. Te dwie ostatnie sekcje wyodrębnione zostały w efekcie w osobny rodzaj Schoenoplectiella^[8]. W obrębie rodzaju Schoenoplectus zachowano dwie pierwsze wymienione sekcje obejmujące ok. 18 gatunków^[8][4].

Wykaz gatunków (wąskie ujęcie według Plants of the World online)^[4]

• Schoenoplectus acutus (Muhl. ex Bigelow) Á.Löve & D.Löve
• Schoenoplectus americanus (Pers.) Volkart – oczeret amerykański
• Schoenoplectus californicus (C.A.Mey.) Soják
• Schoenoplectus × carinatus (Sm.) Palla
• Schoenoplectus × contortus (Eames) S.G.Sm.
• Schoenoplectus deltarum (Schuyler) Soják
• Schoenoplectus ehrenbergii (Boeckeler) Soják
• Schoenoplectus etuberculatus (Steud.) Soják
• Schoenoplectus × flevensis (D.Bakker) Lansdown & Rumsey
• Schoenoplectus halophilus Papch. & Laktionov
• Schoenoplectus heterochaetus (Chase) Soják
• Schoenoplectus × kuekenthalian us (Junge) D.H.Kent
• Schoenoplectus lacustris (L.) Palla – oczeret jeziorny
• Schoenoplectus litoralis (Schrad.) Palla
• Schoenoplectus nipponicus (Makino) Soják
• Schoenoplectus × oblongus (T.Koyama) Soják
• Schoenoplectus pungens (Vahl) Palla
• Schoenoplectus scirpoides (Schrad.) Browning
• Schoenoplectus × steinmetzii (Fernald) S.G.Sm.
• Schoenoplectus subterminalis (Torr.) Soják
• Schoenoplectus subulatus (Vahl) Lye
• Schoenoplectus tabernaemontani (C.C.Gmel.) Palla – oczeret Tabernemontana
• Schoenoplectus torreyi (Olney) Palla
• Schoenoplectus triqueter (L.) Palla

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-13] (ang.).
3. Schoenoplectus (H. G. L. Reichenbach) Palla, [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-01-28].
4. Schoenoplectus (Rchb.) Palla, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-01-28].
5. S. GalenS.G. Smith S. GalenS.G., Schoenoplectus (Reichenbach) Palla, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-01-28].
6. David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 838, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
7. ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 162, ISBN 978-83-62975-45-7.
8. EisukeE. Hayasaka EisukeE., Delineation of Schoenoplectiella Lye (Cyperaceae), a Genus Newly Segregated from Schoenoplectus (Rchb.) Palla, „J. Jpn. Bot.”, 87, 2012, s. 169–186 [dostęp 2023-01-28].

Kontrola autorytatywna (takson):

• J9U: 987007544536305171

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 30089
• Flora of China: 129637
• Flora of North America: 129637
• GBIF: 2710907
• identyfikator iNaturalist: 47160
• IPNI: 1113490-2
• ITIS: 500920
• NCBI: 76500
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:1113490-2
• Tela Botanica: 87176
• identyfikator Tropicos: 40032492
• USDA PLANTS: SCHOE6
• CoL: 8W3FK