Nawłoć

Nawłoć (Solidago L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Należy do niego ponad 130 gatunków^[4]. Większość z nich występuje w Ameryce Północnej, pojedyncze gatunki rosną naturalnie w Europie, Azji i Ameryce Południowej^[5][6]. W Polsce rodzimym gatunkiem jest tylko nawłoć pospolita S. virgaurea, w niektórych ujęciach systematycznych wyodrębniana jest z niej także nawłoć alpejska S. alpestris. W Eurazji inwazyjnie rozprzestrzeniają się introdukowane z Ameryki północnej gatunki – zwłaszcza nawłoć kanadyjska S. canadensis i nawłoć późna S. gigantea^[4].

Nawłoć

Nawłoć pospolita
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	nawłoć
Nazwa systematyczna
Solidago L. Sp. Pl. 878. 1753
Typ nomenklatoryczny
Solidago virgaurea L.[3]
Synonimy
Actipsis Raf. Brachychaeta Torr. Dasiorima Raf. Dectis Raf. Doria Fabr. Leioligo Raf. Lepiactis Raf. Oligoneuron Small Unamia Greene[4]

Nawłoć kanadyjska

Nawłoć późna

Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne^[6]. Mieszańce ogrodowe określane bywają zbiorczo nazwą nawłoć ogrodowa S. hybrida^[7]. Niektóre gatunki wykorzystywane są też lokalnie jako rośliny lecznicze^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Nawłoć najwyższa

Nawłoć pospolita

Większość gatunków z rodzaju występuje w Ameryce Północnej na północ od Meksyku. W Meksyku rośnie 8 gatunków, w Ameryce Południowej – 4^[8] (w niektórych ujęciach uznawane są one za pojedynczy, polimorficzny gatunek^[6]). Pojedyncze gatunki rosną naturalnie w Eurazji^[8][9]. W Europie w zależności od ujęcia wymieniany jest jeden gatunek – nawłoć pospolita Solidago virgaurea^[6], ewentualnie wyodrębnianych jest kilka gatunków (S. alpestris^[10], S. litoralis, S. macrorhiza)^[11]. Introdukowane do Eurazji niektóre gatunki północnoamerykańskie stały się tu uciążliwymi roślinami inwazyjnymi, dotyczy to zwłaszcza: nawłoci kanadyjskiej S. canadensis i nawłoci późnej S. gigantea^[6][12]. Wymieniana w tym samym kontekście nawłoć najwyższa S. altissima^[6][13], okazała się być błędnie identyfikowana i w istocie rośnie w Europie sporadycznie^[14].

Gatunki flory Polski^[10]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[10], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[4]

• nawłoć alpejska Solidago alpestris Waldst. & Kit. ≡ Solidago virgaurea subsp. minuta^[15]
• nawłoć kanadyjska Solidago canadensis L. – antropofit zadomowiony
• nawłoć pospolita Solidago virgaurea L.
• nawłoć późna, n. olbrzymia Solidago gigantea Aiton – antropofit zadomowiony
• nawłoć wąskolistna Solidago graminifolia (L.) Elliott ≡ Euthamia graminifolia (L.) Nutt. – antropofit zadomowiony

Ponadto w Polsce występuje gatunek mieszańcowy nawłoć Niederedera Solidago ×niederederi Khek, którego gatunkami rodzicielskimi są nawłoć pospolita i kanadyjska^[16] oraz przejściowo dziczejąca nawłoć Snarskisa Solidago ×snarskisii Gudž. & Žaln.^[10]

Morfologia

Pokrój

Byliny z kłączem lub drewniejącą szyją korzeniową, z łodygą podnoszącą się lub prosto wzniesioną, nierozgałęzioną lub rozgałęziającą się zwykle w górnej części, nagą lub owłosioną, nierzadko szczeciniasto^[8].

Liście

Skrętoległe, odziomkowe i łodygowe (te pierwsze nierzadko zamierają przed kwitnieniem), ogonkowe (zwykle tylko dolne) lub siedzące^[8]. Blaszka równowąska do jajowato-lancetowatej, całobrzega lub ząbkowana, czasem gruczołowato punktowana^[17], naga lub owłosiona, czasem szczeciniasto lub gruczołowato^[8].

Kwiaty

Zebrane w koszyczki, a te z kolei zwykle w maczugowate lub piramidalne wiechowate, groniaste lub baldachogroniaste kwiatostany złożone, czasem z koszyczkami jednostronnie skupionymi wzdłuż osi kwiatostanów złożonych, często osie te łukowato przewisają. Liczba koszyczków w kwiatostanach złożonych u różnych gatunków wynosi od pojedynczych do ponad 1,5 tysiąca. Okrywy koszyczków są dzwonkowate do walcowatych, przy czym podczas owocowania często rozpościerają się. Osiągają od 2 do 10 mm średnicy i od 3 do 12 mm długości. Listki okryw wyrastają w 3–5 rzędach, mają kształt równowąsko-lancetowaty do jajowatego, są równej lub nierównej długości, na brzegach obłonione, nagie lub owłosione. Dno koszyczków jest lekko wypukłe, dołeczkowane, bez plewinek. Zewnętrzne w koszyczku kwiaty języczkowe są słupkowe (żeńskie) i płodne, jest ich od 2 do 15 (rzadko mniej lub więcej) i mają barwę żółtą, rzadko białawą^[8]. Ich języczek (zrośnięte płatki) zwykle podwija się^[17]. Wewnątrz koszyczka znajduje się od kilku do kilkudziesięciu kwiatów rurkowatych o żółtych koronach, z 5 łatkami trójkątnymi lub lancetowatymi, wzniesionymi lub rozpostartymi^[8], często głęboko rozciętymi^[17].

Owoce

Niełupki walcowate lub wąskostożkowate, czasem mniej lub bardziej ścieśnione, zwykle z 8–10 żebrami, nagie lub drobno, szczecinkowato owłosione. Puch kielichowy trwały, z dwoma rzędami 25–45 pierzastych włosków i (od zewnątrz) ze szczecinkowatymi łuskami^[8].

Systematyka

Solidago flexicaulis

Solidago caesia

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Astereae z podrodziny Asteroideae w obrębie rodziny astrowatych Asteraceae^[18]. Gatunki z podrodzaju Euthamia Nutt.^[11] wyodrębniane są w osobny rodzaj Euthamia (Nutt.) Cass.^[4]

Wykaz gatunków^[4][19][7]

• Solidago albopilosa E.L.Braun
• Solidago altiplanities C.E.S.Taylor & R.John Taylor
• Solidago altissima L. – nawłoć najwyższa
• Solidago arenicola B.R.Keener & Kral
• Solidago argentinensis Lopez Laphitz & Semple
• Solidago arguta Aiton – nawłoć wyrazista
• Solidago × asperula Desf
• Solidago auriculata Shuttlew. ex S.F.Blake
• Solidago austrina Small
• Solidago austrocaroliniana Semple & J.B.Nelson
• Solidago × bartramiana Fernald
• Solidago × beaudryi B.Boivin
• Solidago × bernardii B.Boivin
• Solidago bicolor L. – nawłoć dwubarwna
• Solidago brachyphylla Chapm. ex Torr. & A.Gray
• Solidago brendae Semple
• Solidago buckleyi Torr. & A.Gray
• Solidago caesia L. – nawłoć sina
• Solidago × calcicola Fernald
• Solidago canadensis L. – nawłoć kanadyjska
• Solidago capulinensis Cockerell & D.M.Andrews
• Solidago chapmanii A.Gray
• Solidago chilensis Meyen
• Solidago chlorolepis Fernald
• Solidago chrysopsis Small
• Solidago compacta Turcz. – nawłoć zwarta
• Solidago confinis A.Gray
• Solidago correllii Semple
• Solidago cuprea Juz.
• Solidago curtisii Torr. & A.Gray
• Solidago dahurica (Kitag.) Kitag. ex Juz.
• Solidago decurrens Lour.
• Solidago delicatula Small
• Solidago drummondii Torr. & A.Gray
• Solidago durangensis G.L.Nesom
• Solidago elongata Nutt.
• Solidago erecta Banks ex Pursh
• Solidago ericamerioides G.L.Nesom
• Solidago × erskinei B.Boivin
• Solidago fallax (Fernald) Semple
• Solidago faucibus Wieboldt
• Solidago fistulosa Mill.
• Solidago flexicaulis L. – nawłoć szerokolistna
• Solidago gattingeri Chapm. ex A.Gray
• Solidago georgiana Semple
• Solidago gigantea Aiton – nawłoć późna, n. olbrzymia
• Solidago gillmanii (A.Gray) E.S.Steele
• Solidago glomerata Michx. – nawłoć skupiona
• Solidago gracillima Torr. & A.Gray
• Solidago guiradonis A.Gray
• Solidago gypsophila G.L.Nesom
• Solidago hintoniorum G.L.Nesom
• Solidago hispida Muhl. ex Willd. – nawłoć szczeciniasta
• Solidago horieana Kadota
• Solidago houghtonii Torr. & A.Gray
• Solidago jejunifolia E.S.Steele
• Solidago juliae G.L.Nesom
• Solidago juncea Aiton
• Solidago kralii Semple
• Solidago × krotkovii B.Boivin
• Solidago kuhistanica Popov
• Solidago lancifolia (Torr. & A.Gray) Chapm.
• Solidago latissimifolia Mill.
• Solidago leavenworthii Torr. & A.Gray
• Solidago leiocarpa DC. – nawłoć Cutlera
• Solidago × leiophallax Friesner
• Solidago lepida DC.
• Solidago litoralis Savi
• Solidago ludoviciana Small
• Solidago × lutescens (Lindl. ex DC.) B.Boivin
• Solidago × luteus (A.Perry) Brouillet & Semple
• Solidago macrophylla Banks ex Pursh – nawłoć wielkolistna
• Solidago macvaughii G.L.Nesom
• Solidago × maheuxii B.Boivin
• Solidago maya Semple
• Solidago mexicana L.
• Solidago minutissima (Makino) Kitam.
• Solidago missouriensis Nutt.
• Solidago mollis Bartl. – nawłoć miękka
• Solidago muelleri Standl.
• Solidago multiradiata Aiton – nawłoć wielopromienista
• Solidago nana Nutt.
• Solidago nemoralis Aiton – nawłoć gajowa
• Solidago × niederederi Khek
• Solidago nipponica Semple
• Solidago nitida Torr. & A.Gray
• Solidago odora Aiton – nawłoć wonna
• Solidago ohioensis Riddell – nawłoć ohijska
• Solidago ontarioensis (G.S.Ringius) Semple & J.A.Peirson
• Solidago orientalis (G.L.Nesom) G.L.Nesom
• Solidago ouachitensis C.E.S.Taylor & R.John Taylor
• Solidago ovata Friesner
• Solidago pacifica Juz.
• Solidago pallida (Porter) Rydb.
• Solidago paniculata DC.
• Solidago patagonica Phil.
• Solidago patula Muhl. ex Willd. – nawłoć otwarta
• Solidago patuliginosa Friesner
• Solidago petiolaris Aiton
• Solidago pinetorum Small
• Solidago plumosa Small
• Solidago polyglossa DC.
• Solidago pringlei Fernald
• Solidago ptarmicoides (Torr. & A.Gray) B.Boivin
• Solidago puberula Nutt.
• Solidago pulchra Small
• Solidago racemosa Greene
• Solidago radula Nutt.
• Solidago randii (Porter) Britton
• Solidago riddellii Frank – nawłoć Riddella
• Solidago rigida L. – nawłoć sztywna
• Solidago rigidiuscula (Torr. & A.Gray) Porter
• Solidago roanensis Porter
• Solidago rugosa Mill. – nawłoć pomarszczona
• Solidago rupestris Raf.
• Solidago sciaphila E.S.Steele
• Solidago sempervirens L. – nawłoć wieczniezielona
• Solidago shortii Torr. & A.Gray – nawłoć Shorta
• Solidago simplex Kunth
• Solidago × snarskisii Gudž. & Žaln.
• Solidago spathulata DC.
• Solidago speciosa Nutt. – nawłoć okazała
• Solidago spectabilis (D.C.Eaton) A.Gray
• Solidago spellenbergii Semple
• Solidago sphacelata Raf.
• Solidago spithamaea M.A.Curtis ex A.Gray
• Solidago squarrosa Nutt. – nawłoć kostropata
• Solidago stricta Aiton
• Solidago tarda Mack. ex Small
• Solidago tortifolia Elliott
• Solidago turnerorum Semple
• Solidago uliginosa Nutt. – nawłoć błotna
• Solidago ulmicaesia Friesner
• Solidago ulmifolia Muhl. ex Willd. – nawłoć wiązolistna
• Solidago velutina DC.
• Solidago veracruziensis Semple
• Solidago verna M.A.Curtis ex Torr. & A.Gray
• Solidago villosicarpa LeBlond
• Solidago virgata Michx.
• Solidago virgaurea L. – nawłoć pospolita
• Solidago vossii J.S.Pringle & Laureto
• Solidago wrightii A.Gray
• Solidago yambaruensis S.Sakag. & Mot.Ito
• Solidago yokusaiana Makino
• Solidago zedia (R.E.Cook & Semple) Semple & J.B.Beck