Nasięźrzał pospolity

Nasięźrzał pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	nasięźrzałowe
Rząd	nasięźrzałowce
Rodzina	nasięźrzałowate
Rodzaj	nasięźrzał
Gatunek	nasięźrzał pospolity
	Nazwa systematyczna
	Ophioglossum vulgatum L.; Sp. pl. 2:1062. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nasięźrzał pospolity (Ophioglossum vulgatum L.) – gatunek byliny^[3] należący do rodziny nasięźrzałowatych (Ophioglossaceae).

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Gatunek szeroko rozprzestrzeniony. Występuje w Europie, Azji, Afryce i Ameryce Północnej^[4]. Zwarty zasięg gatunku obejmuje w Europie obszar od Wysp Brytyjskich i Francji po południową Skandynawię, Polskę i łuk Karpat, na południu obejmując Bułgarię, Serbię i środkowe Włochy. W rozproszeniu spotykany jest jednak poza tym na całym kontynencie^[5]. W Polsce rośnie w rozproszeniu na terenie całego kraju^[6].

Pokrój: Roślina o wysokości od 5 do 30 cm. Z krótkiego, bezzieleniowego i nierozgałęzionego kłącza wyrasta co roku jeden liść nadziemny, podzielony na część wegetatywną i kłos zarodnionośny. Gametofit żyje pod ziemią, współżyje na zasadzie mikoryzy z grzybami, zachowując zdolności fotoautotroficzne w odsłoniętych częściach zawierających chlorofil^[7].
Liść płonny (asymilacyjny): Pojedynczy, podłużnie jajowaty lub eliptyczny, całobrzegi, tępy, ku nasadzie zwężony, lekko zbiegający w ogonek, obejmujący część zarodnionośną liścia. Osiąga do 10 cm długości, 4 cm szerokości.
Kłos zarodnionośny: Pojedynczy, z dwoma szeregami zarodni^[3] ułożonych po 10-35. Ścianka zarodni zbudowana jest z wielu warstw komórek i nie posiada żadnego mechanizmu otwierającego. Zarodniki produkowane są w dużej ilości (nawet do kilkunastu tysięcy). Są one jednakowe co oznacza że roślina jest paprocią jednakozarodnikową^[8].

Pęd nadziemny widoczny jest od czerwca do sierpnia na wilgotnych, śródleśnych polanach, łąkach oraz na glebach wapiennych^[3]. Gatunek charakterystyczny łąk trzęślicowych ze związku Molinion caeruleae^[9]. Odnotowano występowanie tego gatunku także w lasach grądowych, w miejscach nasłonecznionych (np. po wyrębie drzew, w młodych lasach odradzających się po pożarze oraz lasach w fazie regeneracji)^[10].

Liczba chromosomów (w wersji diploidalnej) nasięźrzału pospolitego odnotowana dla roślin występujących w Indiach i Europie wynosi 480, podczas gdy w Ameryce, w rejonie Appalachów, dochodzi ona do 1320^[11].

W Polsce jest to gatunek rzadko spotykany. Umieszczony jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016)^[12]^[13] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia VU). Objęty jest ścisłą ochroną gatunkową od 2004^[7]^[14]^[15].

kwiat paproci

[1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
[2]
The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
[3]
Bolesław Broda, Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych, trujących i użytkowych. Warszawa: PZWL, 1973.
[4]
United States Department of Agriculture: Ophioglossum vulgatum. Germplasm Resources Information Network. [dostęp 2013-12-06].
[5]
Ophioglossum vulgatum. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2014-06-01].
[6]
Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Adam Zając, Maria Zając (red.). Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
[7]
Jakubska-Busse A., Śliwiński M.. New locality of Ophioglossum vulgatum L. (Ophioglossaceae) in Lower Silesia. „Acta Botanica Silesiaca”. 5, s. 107-110, 2010. [dostęp 2015-03-25]. (pol.).
[8]
Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. Tom 2. Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 978-83-01-13945-2.
[9]
Matuszkiewicz W.: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13520-4.
[10]
Serge Muller. Assessing occurrence and habitat of Ophioglossum vulgatum L. and other Ophioglossaceae in European forests. Significance for nature conservation. „Biodiversity and Conservation”. 9, s. 673–681, 2000.
[11]
Ophioglossum vulgatu. eFloras.org. [dostęp 2013-12-06]. (ang.).
[12]
Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. Władysława Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
[13]
Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
[14]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
[15]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[ruggiero-1] [1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] [2]
The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[Broda-3] [3]
Bolesław Broda, Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych, trujących i użytkowych. Warszawa: PZWL, 1973.

[USDA-4] [4]
United States Department of Agriculture: Ophioglossum vulgatum. Germplasm Resources Information Network. [dostęp 2013-12-06].

[Norde-5] [5]
Ophioglossum vulgatum. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2014-06-01].

[Zając-6] [6]
Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Adam Zając, Maria Zając (red.). Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.

[Jakubska-Busse-7] [7]
Jakubska-Busse A., Śliwiński M.. New locality of Ophioglossum vulgatum L. (Ophioglossaceae) in Lower Silesia. „Acta Botanica Silesiaca”. 5, s. 107-110, 2010. [dostęp 2015-03-25]. (pol.).

[Szweykowscy-8] [8]
Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. Tom 2. Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 978-83-01-13945-2.

[Przewodnik-9] [9]
Matuszkiewicz W.: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13520-4.

[Muller-10] [10]
Serge Muller. Assessing occurrence and habitat of Ophioglossum vulgatum L. and other Ophioglossaceae in European forests. Significance for nature conservation. „Biodiversity and Conservation”. 9, s. 673–681, 2000.

[eFloras-11] [11]
Ophioglossum vulgatu. eFloras.org. [dostęp 2013-12-06]. (ang.).

[Red_list-12] [12]
Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. Władysława Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[13] [13]
Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[rozp2004-14] [14]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).

[rozp2014-15] [15]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Wikiwand in your browser!

Nasięźrzał pospolity

Wikiwand in your browser!

Rozmieszczenie geograficzne

Morfologia i anatomia

Biologia i ekologia

Zagrożenia i ochrona

Zobacz też

Przypisy