Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mutaburazaur (Muttaburrasaurus) − rodzaj australijskiego ornitopoda o niepewnej pozycji systematycznej, ostatnio zaliczony do rodziny rabdodontów. Osiągał długość 7 m. Zamieszkiwał dzisiejsze Queensland i Nową Południową Walię we wczesnej kredzie. Poruszał się na dwóch lub czterech łapach. Żywił się roślinami, być może okazjonalnie także mięsem.
Muttaburrasaurus | |||
Bartholomai &Molnar, 1981 | |||
Okres istnienia: 112–104 mln lat temu | |||
Szkielet muttaburrazaura w Muzeum Queensland | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Infrarząd | |||
(bez rangi) | iguanodony | ||
Rodzina | |||
Rodzaj |
Mutaburazaur | ||
Gatunki | |||
|
Dinozaur osiągał długość 7 m[2], choć można spotkać się z informacją, że dorastał aż 9 m i ważył 4 tony[3] (inne wyliczenia dają podobny wynik ok. 4100 kg[4]).
Cechą charakterystyczną rodzaju o dużej głowie[5] był specyficzny kształt pyska zwierzęcia[2], wyposażonego w guz pomiędzy nozdrzami[5], skrywający wydrążoną jamę. Mogła ona służyć wzmacnianiu wydawanych przez ornitopoda dźwięków albo wiązać się ze zmysłem węchu[2]. Być może służyła też do popisów[6]. Podobnie, jak u iguanodonta, szczęki kończyły się bezzębnym dziobem. Rodzaje różnią natomiast zęby policzkowe, u mutaburazaura służące cięciu, a nie miażdżeniu pożywienia[5].
Kręgi szyjne i proksymalne grzbietu są lekko opistoceliczne (wypukłe z przodu, wklęsłe z tyłu). Cecha ta wyraźniej zaznacza się np. u iguanodonta czy uranozaura[7]. Wśród cech charakterystycznych dla pierwotnych ornitopodów wymienić należy krótkie[2], aczkolwiek silne, pięciopalczaste[5] przednie łapy i usztywniony ogon[2]. Dłoń zwierzęcia nie zachowała się w całości[5]. Najprawdopodobniej, podobnie jak iguanodon, mutaburazaur posiadał charakterystyczny zakończony pazurem kciuk, różniący się znacznie od trzech kolejnych palców tworzących użyteczne podczas chodzenia kopyto[6]. Kość biodrowa kończy się falistą krawędzią grzbietową przechodzącą w szeroki karb. Wyrostek przedpanewkowy również otoczał karb[8].
Muttaburrasaurus uważany bywa za bazalnego ornitopoda, być może blisko spokrewnionego z tenontozaurem. Oba rodzaje łączyła podobna sylwetka, nie licząc kształtu pyska. Bierze się pod uwagę także pokrewieństwo z dużo mniejszym także żyjącym w Australii atlaskopkozaurem[2]. Włączany bywa do rodziny iguanodontów[9]
Badania kości łonowej ornitopodów zaowocowałym następującym kladogramem opublikowanym przez Carpentera i Courriera[9] (zmodyfikowano):
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Analiza z użyciem kości biodrowej doprowadziła jednak do innego rezultatu[9] (zmodyfikowano):
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Badania na podstawie kości kulszowej doprowadziły do opracowania jeszcze innego drzewa, opublikowanego razem z dwoma poprzednimi[9] (zmodyfikowano):
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Z analizy kladystycznej McDonalda, Barretta i Chapman (2010) wynika bliskie pokrewieństwo Muttaburrasaurus z rodzajami Rhabdodon i Zalmoxes, razem z którymi miał tworzyć rodzinę Rhabdodontidae[1]:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nazwa rodzajowa Muttaburrasaurus wskazuje na miejsce znalezienia, miasto Muttaburra[6][5]. Epitet gatunkowy honoruje odkrywcę.
Szczątki tego australijskiego dinozaura ptasiomiednicznego znalazł po raz pierwszy hodowca bydła Doug Langdon w 1963[6][5] w środkowym Queensland, w okolicy miasta Muttaburra nad rzeką Thomson. Znajduje się tam morska formacja Mackunda[2]. Tam, pośród pozostałości mięczaków, dokładniej małży, ślimaków i amonitów, spoczywał w powstałych na dnie płytkiego morza osadach[5] niekompletny szkielet uznany później za holotyp. Obejmuje on około 60% kości zwierzęcia, które po śmierci najprawdopodobniej zostało zniesione do morza, gdzie zatonęło i uległo fosylizacji. Pozostałości zwierzęcia pochodzą także z północno-centralnej części stanu z okolic Hughenden (Dunluce Station, Iona Station). Pochodząca stamtąd czaszka, starsza od holotypowej[2], silnie rozgnieciona[5], wykazuje też bardziej prymitywne cechy[2]. Niekoniecznie należy ona do tego samego gatunku, co poprzedni szkielet, określa się ją więc jako Muttaburrasaurus sp.[5]. W Iona odkryto pojedyncze zęby i kości[2].
Materiał z północy środkowej Nowej Południowej Walii (Lightning Ridge) może reprezentować inny gatunek mutaburazaura[2]. Pochodzi on z formacji Griman Creek[5]. Znaleziono tam opalizujące zęby i kości takie, jak łopatka[2].
W rezultacie mutaburazaura uważa się najbardziej rozprzestrzenionego dinozaura Australii[2]. Zamieszkiwał on ten kontynent pomiędzy 112 i 104 milionami lat temu[3], co odpowiada albowi (kreda wczesna)[5].
Mutaburazaura przedstawiono w serii Wędrówki z dinozaurami[6].
Zwierzę mogło poruszać się zarówno na dwóch, jak i czterech łapach[2]. Większość czasu spędzało prawdopodobnie w tej drugiej pozycji, przyjmując ją podczas żerowania[5].
110 milionów lat temu w środkowej Australii (dzisiejszy Queensland) rozpościerało się śródlądowe Morze Eromanga. Jego brzegi porastały lasy iglaste obfitujące w araukarie. Niższe piętro tworzył paprocie, sagowcowe. Było to prawdopodobnie siedlisko mutaburazaura, a dwie ostatnie z wymienionych grup roślin mogły stanowić jego pokarm, podobnie jak widłaki jednakozarodnikowe i zaliczane do iglastych zastrzalinowate. Budowa zębów, przystosowanych do ścinania[6], wskazuje, że okazjonalnie mógł on spożywać też mięso[2], choć można tu widzieć też adaptację do twardego pożywienia, jakim były sagowcowe[6]. W każdym razie nawet jeśli spożywał od czasu do czasu mięso, nie stanowiło ono głównej składowej jego pożywienia[5].
W tamtym czasie klimat w Nowej Południowej Walii był łagodniejszy, niż obecnie[2], ale też bardzo chłodny, z długimi ciemnymi zimami[3]. We wczesnej kredzie Australia znajdowała się bowiem dalej na południe, niż obecnie, a bliżej Antarktydy. Południowy skraj kontynentu sięgał pola podbiegunowego południowego − zdarzały się tam zimowe doby bez Słońca. Generalnie jednak klimat na kontynencie w tamtych czasach określa się jako umiarkowany. Żyjące w nim zwierzęta musiały rozwinąć przystosowania do odmiennych warunków życia[10], widoczne u mutaburazaura i innych dinozaurów tego lądu[11].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.