Mstyczów

Mstyczów – wieś sołecka^[5] w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie jędrzejowskim, w gminie Sędziszów^[6][3].

Mstyczów

wieś
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (ok. 1908)
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	jędrzejowski
Gmina	Sędziszów
Liczba ludności (2020)	253[1]
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	28-340[2]
Tablice rejestracyjne	TJE
SIMC	0267140[3]
Położenie na mapie gminy Sędziszów Mstyczów
Położenie na mapie Polski Mstyczów
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Mstyczów
Położenie na mapie powiatu jędrzejowskiego Mstyczów
50°31′31″N 19°58′36″E[4]

Starosłowiański bożek, głowa wyłowiona ze stawu w Mstyczowie, zdj. ok. 1909 r. z archiwum rodzinnego Anny Fryczkowskiej z d. Kugler

Lata 30., zabudowania dworskie na półwyspie w Mstyczowie. Zdjęcie wykonane przez Józefa Domaszewskiego, który w czasie wojny latał jako lotnik w Afryce, zmarł po wojnie w USA

Do 1954 roku siedziba gminy Mstyczów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mstyczów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

W miejscowości był przystanek kolejowy Mstyczów.

Integralne części wsi Mstyczów^[6][3]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0993277	Janinów	osada
0993283	Józefów	kolonia
0993290	Przedmoszczany	przysiółek
0993308	Wojciechów	osada

Historia

W wieku XIX Mstyczów opisany był jako wieś nad rzeką Mierzawą – w gminie i parafii Mstyczów – przy trakcie z Wodzisławia do Pilicy, posiadającą kościół, młyn wodny, szkołę, tartak i pokłady torfu w okolicy, a także fabrykę dachówek.
W 1827 r. Mstyczów miał 368 mieszkańców i 40 domów. Dobra Mstyczów posiadały przeszło 2000 mórg rozległości oraz 2 folwarki: Józefów i Podsadek. Sam Mstyczów posiadał 621 morgi, w tym gruntu ornego 116, łąk 26, pastwisk 18, lasu 438, nieużytków i płacy 23 mórg. Budynków murowanych było 17, z drzewa 6.

Folwark Podsadek miał 476 mórg, budynków murowanych 1, z drzewa 3. Wieś Podsadek miała osad 50, gruntu ornego 466 mórg^[7].

Według Paprockiego (Herbarz, str. 198) Mstyczów to starożytne gniazdo Lisów. Epitafium w Jędrzejowie wspomina Petrosława ze Mstyczowa kasztelana krakowskiego, pieczętującego się herbem Lis alias Mzura. Boniecki natomiast wymienia Ottona Lisa syna Pakosława ze Mstyczowa.

• kościół istniał w Mstyczowie już w roku 1316^[7], były też dwie prebendy. W połowie XV wieku Mstyczów posiadał murowany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia N. Marii Panny i św. Mikołaja,
• od połowy XV w. dziedziczy na Mstyczowie rodzina Płazów, która jest jedną z najdawniejszych rodzin małopolskich, a zarazem jedną z gałęzi Toporczyków,
• Długosz w Liber beneficiorum wymienia że około 1470 r. Stanisław Płaza jest dziedzicem Mstyczowa,
• w 1507 r. właścicielami Mstyczowa byli Jan i Jakub Płazowie, którzy godzą się na skasowanie drugiego probostwa w Mstyczowie,
• około 1680 r. Mstyczów przechodzi do Męcińskich, herbu Poraj. Pierwszym właścicielem z tej linii był Jan, poseł na Sejm z 1669 roku,^[8]
• od Męcińskich przechodzi Mstyczów na krótko do Jordanów (ok. 1760 r.), bo w 1767 r. jest już w rękach Skorupków,
• Józef hr. Skorupka nabył prawa własności Mstyczowa i Przedmoszczan w 1806 r.
• od Leona hr.o Skorupki w 1856 r. kupuje Mstyczów Józef Founes Pace (Borkiewicz podaje to nazwisko brzmieniu francuskim - Józef Foanes Paysse) pochodzący ze starej angielskie rodziny (Anglików sprowadza do Polski książę Lubecki – głównie specjalistów inżynierów–mechaników),
• w 1881 r. córka Józefa Founes Pace wychodzi za mąż za Ludwika Kuglera i wnosi mu w posagu majątek w Mstyczowie
• syn Ludwika – Bolesław w 1896 r. odkupił majątek ziemski w Mstyczowie od rodziny - który w rękach jego syna Tadeusza pozostał do końca II wojny światowej^[8][9].

Zabytki

• Zespół kościoła parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (ok. 1908)
  • kościół murowany w stylu neogotyckim zbudowany w latach 1908-1919 wg projektu arch. Kowalskiego z Kielc
  • ogrodzenie murowano-żelbetowe
• Pozostałości zespołu dworskiego z XIX w.
• Murowany zespół dworskiej cegielni Janinów (ok. 1908)
  • cegielnia
  • dom rządcy (obecnie dom nr 107)
  • młyn zbożowy
  • skład na glinę
  • stajnia
• Park z XIX w., wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.136 z 6.12.1957)^[10].

Przypisy

1. Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 20 [dostęp 2022-02-27]
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 798 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
3. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-03-26].
4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 84042
5. Jednostki organizacyjne gminy Sędziszów. Urząd Gminy Sędziszów. [dostęp 2015-03-26].
6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-03-20].brak numeru strony
7. Mstyczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 780.
8. Borkiewicz i Linowski ↓, s. 115.
9. AgnieszkaA. Dziarmaga AgnieszkaA., Wspominki o Mstyczowie, „Niedziela” (40), Edycja kielecka, niedziela.pl, 2005 [dostęp 2019-05-10] (pol.).
10. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 10 [dostęp 2015-10-19].

Bibliografia

• Seweryn Borkiewicz, Zygmunt Linowski: Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego. Kielce: nakładem Związku Ziemian w Jędrzejowie, 1937. [dostęp 2015-03-26].